De Alpen hebben het zwaar te verduren: 'Op een gegeven moment ga je een kantelpunt over'

De Europese en Afrikaanse aardplaat ontmoeten elkaar bij de Alpen, waardoor er beweging plaatsvindt en de korst omhooggeduwd wordt. Zo zijn ook de gebergten ooit ontstaan 300 miljoen jaar geleden. "Dat klinkt lang geleden, maar geologisch gezien is dat hartstikke jong", vertelt De Haas. Bovendien zijn er nog jongere gebergten, zoals de Mont Blanc. "Die is zo'n 15 miljoen jaar geleden op zijn plek gekomen."

Chemische verwering

Dat er rotsblokken vallen is van alle tijden, gaat De Haas verder. Dat komt onder andere door chemische verwering. Rotsen hebben allemaal scheuren in hun wand en als daar water in komt, kan dat samenwerken met de aanwezige mineralen en de scheur vergroten.

Fysische verwering

Daarnaast is er zoiets als fysische verwering. Bij warmte zet de rots en klein beetje uit en krimpt vervolgens weer een beetje. Als er dan water tussen de scheuren komt, zet het water uit als het bevriest. Bij droogte krimpt het dan weer, waardoor de scheur steeds weer wat groter wordt. "En op een gegeven moment ga je een kantelpunt over en vallen de rotsen naar beneden", vertelt De Haas.

Vriezen en dooien

Om te voorkomen dat die vallende rotsen op de autowegen terechtkomen, hangen er netten. Toch komt het weleens voor dat zo'n rotsblok op de weg valt. Wat is daar de oorzaak van? "De rol van klimaatverandering hierbij is complex", vertelt De Haas. Het heeft allemaal de maken met vriezen en dooien. Zo is er een verschil van zo'n zeven graden tussen de top van de berg en het dal. "Er is altijd een bepaald hoogte waarbij je een maximaal aantal vries- en dooicycli krijgt, dus hoe vaak het boven nul en dan weer beneden nul gaat."

Klimaatverandering

Door klimaatverandering verschuift die hoogte op en neer, aldus De Haas. Maar het is onduidelijk hoeveel invloed dat heeft op vallende rotsblokken. "Dat is per geval weer anders." Tegelijkertijd stijgt de temperatuur in de Alpen twee keer zo hard als wereldwijd. "In koude gebieden komt klimaatverandering harder aan, waardoor de vorstgrens omhooggaat", vertelt meteoroloog Amara Onwuka.

Permafrost

Daardoor worden gletsjers ook steeds kleiner. "Die hebben eigenlijk altijd tegen rotswanden geduwd en als die tegendruk wegvalt, zet eigenlijk langzaam die rotswand uit en komen er steeds meer scheuren in. Juist daar heb je dus heel veel risico op vallende rotsblokken", vertelt De Haas. De permanente bevriezing van bepaalde delen in de bergen, oftewel permafrost, wordt ook aangetast. Daarnaast is er veel neerslag in de bergen. "De verhouding tussen water en sneeuw wordt anders", vertelt Onwuka. "Wat eerst op de bergen zou blijven liggen, komt direct in de rivier terecht en je ziet vaak al in de winter al hoge rivierwaterstanden."

Wintersport

En dat zal gevolgen hebben voor wintersporters. "Daar is het gebied natuurlijk voor een groot deel afhankelijk van", zegt Onwuka. Maar het seizoen zal steeds korter worden en later beginnen, bovendien zullen de gebieden waar geskied kan worden kleiner worden en meer mensen tegelijkertijd willen gaan skiën. "Het is sowieso niet een heel gezonde industrie."

Modderstromen en aardverschuivingen

Daarnaast zijn er veel modderstromen en aardverschuivingen die zomers veroorzaakt worden door heftige regenval. Waar het normaal is dat die modderstromen in mei komen, gebeurt dat nu al eerder in het seizoen. "We zien ook dat op plekken waar permafrost smelt er veel meer aardverschuivingen, vallende rotsen of zelfs heftige aardverschuivingen voorkomen", vertelt De Haas.

Er wordt uiteraard veel onderzoek gedaan naar deze fenomenen, om zo te achterhalen wat het veroorzaakt en hoe men gewaarschuwd kan worden voor bepaalde gebieden. Maar het "kanscomponent" is erg groot, wat het onderzoek lastig maakt. "We hebben een gebied wat veel sneller gaat dan andere gebieden. Daardoor kunnen we daar in een paar jaar vatten wat er op andere plekken in een paar decennia of millennia gebeurt."