Kabinet-Schoof gedoemd om te falen?

"Wat op 3 en 4 juli gebeurde, vond ik een valse start", zegt Voermans. Volgens de hoogleraar zit er een constructiefout in het nieuwe kabinet, wat het instabiel maakt. "Er zitten vier fractieleiders in schuttersputjes in de Tweede Kamer. Die kunnen uithalen wat ze willen", zegt Voermans. "Het lijkt wel een politiek 'gratis bier'." Voermans ziet dat de partijen zich daardoor tegen elkaar afzetten.

De huidige situatie

De hoogleraar denkt dat de gemoederen tijdens de zomer wat zijn afgekoeld. "Ieder nieuw gevormd kabinet is lastig." Voermans vertelt dat er onlangs wat economische meevallers waren, die een boel betekenden. "Kleine meevallers zijn als de olie die de machine doet lopen."

Al viel het lange begrotingsoverleg van deze week de hoogleraar wel wat tegen. Voermans stelt dat dit betekent dat er nog veel politieke knopen zeer laat moesten worden doorgehakt. In een normaal proces probeer je de fractieleiders al mee te nemen in de begrotingsregelingen, vertelt Voermans. "Dat er gisteravond nog tien uur lang overlegd moest worden, is geen goed teken."

'De kikkers in de kruiwagen houden'

Voermans vindt de positie voor premier Dick Schoof erg lastig. "Hij heeft geen bevoegdheid over zijn medeministers, maar moet de onmogelijke klus klaren om de eenheid van het regeringsbeleid te bewaken." Daarnaast is er, volgens de hoogleraar, ook een verschil tussen het verkozen worden, omdat je partij de grootste is, of voorgedragen worden, zoals Schoof. "Het verkozen worden disciplineert, maar Dick Schoof is van geen enkele partij lid en bungelt dus."

'De geschiedenis herhaalt zich niet'

Voermans citeert schrijver Mark Twain: "De geschiedenis herhaalt zich niet, maar ze rijmt wel." Waarna hij uitlegt dat hij met de kennis van nu een inschatting heeft proberen te maken van de kansen van kabinet-Schoof. Daarbij heeft Voermans kunnen schatten wat de zittingstermijn van kabinet-Schoof zal zijn.

Dit kabinet is een vier-partijen-kabinet. Tussen 1918 en 2023 maakte 62 procent van de vier-partijen-kabinetten de volledige termijn vol. "Dat klinkt als relatief weinig, maar zowel vijf- als drie-partij-kabinetten maken procentueel minder tijd vol. Zelfs de twee-partij-kabinetten, die stukken minder meningen hebben, doen het maar iets beter met 65 procent van de gevallen die de regeringstermijn vol maken."

In Nederland maken relatief weinig kabinetten de volledige termijn vol. Dat is niet erg, denkt Voermans. "We verversen graag. Slecht hoeft dat niet te zijn, daardoor zijn we gewend aan een bepaald soort instabiliteit."

Onverwachte crisis

Met dertig dagen op de teller wordt kabinet-Schoof al niet meer het kortst zittende kabinet. Dat was kabinet-Colijn IV, met vier dagen. Het minderheidskabinet in de Tweede Kamer werd destijds beëdigd en schreef twee dagen aan de regeringsverklaring. Op de derde dag kreeg Colijn, bij het indienen van de verklaring, een motie van wantrouwen op zijn bord, waarna hij kon inpakken.

Volgens Voermans is kabinet-Schoof nog niet gedoemd om te falen. De hoogleraar vergelijkt het nieuwe kabinet met kabinet-Den Uyl (1973-1977): "Een stroeve start met een lange formatieperiode, waar een kabinet uit kwam waar niemand iets voor voelde." Totdat er een grote oliecrisis plaatsvond. "Het roer moest compleet om en dat dreef de club van Den Uyl in elkaars armen." Het kabinet kreeg in haar regeringsperiode een boel grote incidenten voor de kiezen, maar raakte daardoor steeds beter op elkaar ingespeeld. "Men raakte op elkaar aangewezen en zo heeft kabinet-Den Uyl de volle rit van vier jaar vol kunnen maken."

Voermans wenst kabinet-Schoof het allerbeste toe, al hoopt hij dat daar geen grootse onverwachte crisis aan te pas hoeft te komen.