Nederland nog nooit zo corrupt, dringend beroep op premier Schoof

Nederland scoorde in 2023 zijn laagste score ooit op de corruptie index, blijkt uit onderzoek van Transparency Index. En dat komt volgens Van der Laan door een aantal blinde vlekken die Nederland heeft als het gaat om corruptie. "Je ziet een verwevenheid tussen politiek en bedrijfsleven. Bedrijven krijgen vaak wel dingen voor elkaar terwijl dat voor de burgers niet zo is." Zo werd in Groningen wel naar de NAM geluisterd, en niet naar de Groningers. "Je ziet het bij Tata, bij Chemours, die toch wegkomen met zaken terwijl er niet geluisterd wordt naar omwonenden." Andere landen hebben dat beter geregeld, volgens Van der Laan, door middel van lobbytransparantie.

Lobbyregister

In januari pleitte Transparency Index voor een lobbyregister. "Als er beleid tot stand komt, met wie hebben ambtenaren en politici dan gesproken?" Als voorbeeld noemt Van der Laan de aftrek van de dividendbelasting. "Dat stond in geen een verkiezingsprogramma of regeerakkoord, maar komt niet uit de lucht vallen. Als je een register hebt kun je zien of grote bedrijven gebeld hebben met ministers of in de Kamer zijn geweest. Dan heb je een beeld met wie er is gesproken en hoe is het tot stand is gekomen. En in Nederland weten we dat nu gewoon niet."

Bescherming klokkenluiders

Niet alleen de verwevenheid van de politiek met het bedrijfsleven is volgens de directeur zorgwekkend, ook de bescherming van klokkenluiders laat in Nederland te wensen over. "Veel misstanden komen alleen naar buiten omdat er moedige mensen zijn van binnen een organisatie die dat aankaarten, die moeten beschermd worden. Daar hebben we wetgeving voor, maar in Nederland is die wetgeving heel onduidelijk. Als we echt willen dat dingen worden opgelost, moeten we die klokkenluiders beter beschermen."

Versnipperde ministeries

In het hoofdlijnenakkoord staat dat er een rijksbrede aanpak van corruptie gaat komen. Een goed idee volgens Van der Laan, want ze ziet versnippering tussen verschillende ministeries en verouderde wetgeving.

Dat ministeries langs elkaar heen werken, blijkt uit onderzoek van Transparency International. Van der Laan noemt als voorbeeld de sancties tegen Rusland na de inval in Oekraïne, waar verschillende ministeries bij betrokken waren. "Het heeft dagen geduurd voordat het helder was hoe die sancties in Nederland geïmplementeerd werden. In die kostbare dagen zijn er jachten naar Dubai verplaatst en bankrekeningen leeggehaald. Dat is precies wat je wil voorkomen."

Taak voor Schoof

En om dit te voorkomen, hebben we volgens Van der Laan een centraal gezag nodig. "Iemand met doorzettingsmacht die tegenhoudt dat ministeries langs elkaar heen werken." Daarom doet Van der Laan ook een gerichte oproep aan premier Schoof: "Trek dit naar jezelf toe, maar het chefsache." Het is volgens de directeur niet alleen belangrijk in de aanpak van corruptie, maar ook voor het herstel van het vertrouwen in de politiek van Nederlanders. "Dit kan alleen maar als de premier dit zelf ter hand neemt."

De jarenlange ervaring van premier Schoof bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid, het AIVD en NCTV kan goed in zijn voordeel werken denkt Van der Laan. "Hij weet precies hoe serieus bedreiging van georganiseerde misdaad is en wat de risico’s van corruptie zijn. Hij onderschat dat niet."