Veel van de planten om ons heen komen eigenlijk uit Japan

De arts Philipp Franz von Siebold bracht tussen 1823 en 1829 zijn tijd door op het Japanse handelseiland Deshima. Daar verzamelde hij onder andere kunst, kaarten, fauna en flora. De bloemen en planten die hij daar verzamelde, zijn onder andere te zien in de Von Siebold gedenktuin in de Hortus botanicus in Leiden.

Hortensia's van Von Siebold

"Dit is een hele speciale tuin", vertelt Van der Eb-Brongersma. "Aan de ene kant staat het borstbeeld van Von Siebold. Aan de andere kant zien we een droge grindtuin." Het borstbeeld van Von Siebold is omringd door hortensia's. Dat is niet zonder reden: die planten zijn namelijk door Von Siebold vernoemd naar de Japanse vrouw op wie hij smoorverliefd was.

De Japanse tuin, is er niet zomaar één. Er zijn verschillende tuinstijlen ontwikkeld. Zo hadden de keizer, de adel, monniken, militairen en burgers ieder een eigen stijl. De Von Siebold gedenktuin is geïnspireerd op de zentuin: de tuinstijl van monniken. "Als je naast het borstbeeld gaat staan, dan zie je een enigszins Japans tuinhuisje waar je doorheen kunt kijken. En als je dan kijkt waar Von Siebold naar kijkt, dan zie je een grindtuin", legt de biologe uit.

Mediteren in de zentuin

Het grind in een zentuin wordt aangeharkt alsof het golven zijn. Aan het eind van de tuin staat een rotspartij die een waterval moet uitbeelden. Dat maakt dus dat het grind het water weerspiegelt. Monniken gebruikten het harken ook als een vorm van meditatie, vertelt Van der Eb-Brongersma: "Iedere dag wordt er geharkt. Je hebt ook tuinen in Japan die alleen maar rotsen en grind zijn." De afwezigheid van groen en bloemen zorgt ervoor dat men niet wordt afgeleid tijdens het mediteren.

De taoïstische mythe van de schildpad en de kraanvogel

In het grind liggen twee eilanden. Met de vorm van de stenen en de planten die erop groeien, worden een schildpad en een kraanvogel uitgebeeld. Dat is gebaseerd op een taoïstische mythe, vertelt Van der Eb-Brongersma. Er was namelijk een Chinese keizer die onsterfelijk wilde worden. "Er is een oude taoïstische mythe die zegt, 'buiten in de mistige zeeën ten oosten van China zijn eilanden. Op die eilanden groeien bomen, aan die bomen groeien vruchten. En, als je van zo'n vrucht eet word je onsterfelijk en licht als een veertje, en kun je vliegen op een kraanvogel.' De keizer stuurde schip na schip de zee op om de eilanden te vinden, maar ze kwamen nooit terug met zo'n vrucht. De eilanden waren heel bijzonder want ze zaten niet vast, maar die zaten op de rug van gigantische zeeschildpadden. Dus die beesten schrokken natuurlijk en zwommen weg als de schepen kwamen."

Vervolgens liet de Chinese keizer een gigantisch meer graven met daarin een eiland in de vorm van een schildpad. Zo hoopte hij dat de onsterfelijken die vliegen op een kraanvogel, daar zouden landen en hem een vrucht zouden geven. "Dit verhaal vonden Japanners grappig en sindsdien maakten zij schildpadeilanden in hun tuinen", vertelt Van der Eb-Brongersma.

Bijzondere band tussen Nederland en Japan

De gedenktuin is niet een echte Japanse tuin, "maar een tuin die een beeld wil geven van de verbondenheid tussen Japan en Nederland", aldus Van der Eb-Brongersma. Die bijzondere band is deels een verdienste van Von Siebold.

"Het bijzondere aan Von Siebold is dat hij gezien heeft dat de Japanse flora veel uitgebreider is dan de westerse flora. En, dat hij allemaal planten zag die prachtig bloeien, vooral bij ons in de lente. En, dat hij die wilde introduceren in de Nederlandse tuincultuur. Bijna 70 procent van onze planten in parken, lanen, straten en tuinen komt uit Oost Azië", vertelt de biologe.