Nederlands brein vormt basis voor onderzoek naar hersenziektes wereldwijd

Toen Dick Swaab in 1985 de Hersenbank oprichtte, had hij niet verwacht om ooit het 5000ste brein in ontvangst te nemen. "Dat zijn dingen die je niet kunt voorzien, maar ik ben erg blij dat het zo'n grote organisatie is geworden die hersenweefsel over de hele wereld verstuurt", zegt neurobioloog Dick Swaab.

Nederlands brein basis voor onderzoek

Het 5000ste brein betekent veel voor de wetenschap. Om het iets meer in perspectief te zetten: het 5000ste brein betekent dat er meer dan 5000 keer meer dan 100 stukjes hersenweefsel zijn verstuurd naar 750 onderzoeksgroepen in 25 landen. Kortom: wereldwijd wordt er gekeken naar de hersens van de Nederlandse Hersenbank. Swaab: "Het Nederlandse brein is de basis voor heel veel onderzoek naar hersenziektes op dit moment."

Denk je nou bij de Hersenbank aan een grote kast met allemaal breinen in weckpotjes, dan heb je het mis. Hoe de breinen erbij liggen is namelijk afhankelijk voor welk onderzoek het nodig is. "Sommige onderzoekers willen het materiaal ingevroren hebben", legt Swaab uit, "anderen willen het gefixeerd hebben. Anderen komen langs, ook midden in de nacht, om vers weefsel te halen en te kweken."

Ontdekkingen door de Hersenbank

Door middel van de Hersenbank en het weefsel dat daaruit beschikbaar is voor onderzoek, zijn zo'n 1000 artikelen gekomen, vertelt Swaab. Kortom: er zijn vele belangrijke ontdekkingen mogelijk gemaakt door de Hersenbank.

Eén van de belangrijkste ontdekkingen was in onderzoek naar Alzheimer. "We hebben gevonden dat de biologische klok in een heel vroeg stadium niet goed meer werkt bij de ziekte van Alzheimer", aldus Swaab. "Dat is de verklaring dat mensen overdag dutjes gaan doen en 's nachts onrustig worden en het bed uitgaan. Wanneer je meer licht geeft in de leefruimte dan kun je die nachtelijke onrust voorkomen." Toch ziet Swaab dit nog niet naar de praktijk vertaald: "Je ziet nog steeds in verpleeghuizen dat er veel te weinig licht is."

Daarnaast wordt er ook onderzoek gedaan naar nieuwe hersencellen. Tot op hoge leeftijd maken menselijke hersenen namelijk nieuwe cellen aan. Er wordt nu onderzocht hoe dat moleculair geregeld is. Het idee erachter is dat als deze cellen onderdeel kunnen worden van het netwerk in het brein, misschien slechte cellen kunnen vervangen. Volgens Swaab duurt het jaren voordat deze techniek toepasbaar is en er iets mee kan worden bereikt, bijvoorbeeld op het gebied van Alzheimer.

Donoren

Nu heeft de hersenbank dus het 5000ste brein ontvangen, maar er zijn nog veel meer hersenen welkom. Er zijn vooral ook weefseldonoren nodig die geen hersenziekte hebben. Dat weefsel kan namelijk worden gebruikt in de controlegroep bij onderzoek naar weefsel van mensen die wel een hersenziekte hadden.

Mocht je jouw hersenen afstaan na de dood, dan kun je nog steeds opgebaard worden, vertelt Swaab. "Er is alleen een littekentje achter op het hoofd. Wanneer mensen opgebaard worden is dat niet zichtbaar", aldus de neurobioloog. Hersendonor ben je alleen niet zomaar, daar moet je apart toestemming voor geven. Hoe dat zit, dat kun je lezen op de website van de Nederlands Hersenbank.

Het brein van Dick Swaab komt ook ooit in de Hersenbank terecht. "Ik was de eerste die zich opgaf als donor", vertelt hij. "En ik zeg altijd, wat de domme dingen zijn die ik nu zeg, dat doet er niet toe. Later wordt mijn brein goed gebruikt."