Geld, poen en centjes: waarom materiële levensvoorwaarden ons bewustzijn bepalen
- Nieuws
- Geld, poen en centjes: waarom materiële levensvoorwaarden ons bewustzijn bepalen
Een streng communistisch regime of toch liever een vrijemarkteconomie? Aan de vuistregel van Karl Marx valt niet te ontkomen in beide systemen, ziet Sana Valiulina in OVT. ''De materiële levensvoorwaarden bepalen het bewustzijn van de mensen. Geld, poen, pegels, pecunia, slijk der aarde, centjes… tot in de lengte der dagen.''
Meteen luisteren: Sana Valiulina in OVT
Niet bij brood alleen
De derde dinsdag van september was weer een spannende dag voor Nederland. Mogelijk nog spannender waren de voorafgaande weken, toen alle spelers uit alle macht het dekentje naar zich toe probeerden te trekken. Wie heeft er nu zin om straks met blote voeten in de kou te komen liggen, zeker nu de gasprijs omhoog schiet? Geglobaliseerde vrijemarkteconomie of niet, aan de vuistregel van Karl Marx valt niet te ontkomen. Het maatschappelijk zijn – lees: de materiële levensvoorwaarden – bepaalt het bewustzijn van de mensen. Geld, poen, pegels, pecunia, slijk der aarde, centjes… tot in de lengte der dagen.
Marxisme of niet: het heeft na mijn verhuizing naar het Westen lang geduurd voor ik ten volle besefte, dat voor niets enkel de zon opgaat. Daar ben ik nog steeds niet overheen. Want de Sovjet-Unie is weliswaar nooit een geldloze maatschappij geworden, zoals het ons werd beloofd, maar geld bleef toch iets verwerpelijks en verachtelijks, waar alle progressieve mensen – in theorie althans - ver boven stonden. Geld stonk in de Sovjetunie wel degelijk.
De staat betaalde aan zijn kinderen een soort zakgeld waarmee ze in hun primaire behoeftes konden voorzien. De vaste lasten zoals we ze hier kennen, bestonden er niet. Geen hypotheek, geen verzekeringen, gratis medische zorg en crèches, gratis sport en muzieklessen, niet-noemenswaardige belasting en huur, lage stroom en water tarieven, gratis of bijna gratis vakantiehuizen, vraag niet van welke kwaliteit.
Gezinseconomie
Hoe zag de micro-economie van ons gezin er eigenlijk uit, dat naar Westerse maatstaven bij de middenklasse zou horen: vader ingenieur, moeder lerares, twee kinderen. Mijn moeder was de kostwinnaar, op een gegeven moment had ze twee banen en verdiende ze rond honderd zeventig roebel per maand. Mijn vader kwam nooit boven de honderd dertig roebel uit. Hij was chronisch niet in staat om geld te verdienen, hij wisselde ook vaak van baan, misschien omdat hij zich nergens thuis voelde.
Waar ging het geld naar toe? Voornamelijk naar voeding en kleding. Kleding was altijd een probleem in een planeconomie waar vraag en aanbod geen enkele relatie hadden. En altijd heel prijzig, want meestal via via of van de zwarte markt. Ook voedsel was op de boerenmarkt veel beter, maar ook veel duurder, dan in de halflege staatswinkels. De warme maaltijd op school kostte een roebel twintig kopeken per week. Een ritje met de tram drie kopeken. Mijn zakcentjes verdiende ik met statiegeld op lege flessen. Een uur in de rij staan in een naar verschaald bier en goedkope port stinkende kelder met alcoholisten die bezig waren geld voor hun volgende fles te verzamelen, en ik was drie roebel rijker. Kon ik weer naar de bios en naar de kermis.
We konden het net redden. Maar geen luxe goederen. Voor een Amerikaanse jeans moest ik maar tijdens de zomervakantie op de kolchozenvelden uien en kolen rooien. En in een dagboek van mijn vader las ik eens dat hij en mijn oudere zus mijn moeder hadden gesmeekt om een bandrecorder te mogen kopen met van die spoelen, maar ze was onvermurwbaar. Net als mijn Nederlandse schoonmoeder was zij was de baas van de portemonnee, maar dan zonder kasboek. Later is die bandrecorder er toch gekomen en kon mijn vader eindelijk opera-aria’s en Franse chansons opnemen. Boeken en platen bleven ons huis overigens wel binnenstromen, gaten slaand in het gezinsbudget. Want: niet bij brood alleen, daarover waren mijn ouders het uiteindelijk toch altijd met elkaar eens.
Gerelateerd
