Waarom Amerikaanse jeans zo populair waren in Sovjet-Unie

Amerikaanse jeans

Nu we het toch zoveel over Amerika hebben…

Onlangs postte een Russische vriendin op haar FB-pagina een foto waarop ze voor de eerste keer haar eerste Amerikaanse jeans aan heeft. Vlak daarna was ze gaan zwemmen, lezen we, en toen ze terugkwam was de jeans gestolen. Eén dag in het genot van jeans op een zomerse dag in de Sovjet-Unie, begin jaren zeventig. Dit hilarische verhaal maakte veel los, gezien de vele commentaren en verhalen die volgden.

Kijkend naar de foto werd ik opeens bevangen door een sterke emotie, wat ik wonderlijk vond bij zo'n laag-bij-de-gronds-onderwerp. Waar kwam die vandaan? Natuurlijk raak je vaker geëmotioneerd als je naar beelden uit je jeugd kijkt. Maar hier was toch iets meer aan de hand dan alleen ontroering bij het oprakelen van de verloren tijd. Deze anekdote oversteeg het persoonlijke en zette mij terug in het tijdperk waarin de woordcombinatie Amerikaanse jeans een haast mythische lading had. Droomden ze in Amerika dat je van krantenjongen tot miljonair kon worden, ook wij hadden hier onze eigen Amerikaanse droom, die een stuk bescheidener was maar niet minder vurig: Amerikaanse jeans, die je uiteraard in de Sovjetunie nergens kon krijgen.

Mijn eerste Amerikaanse jeans was een diepblauwe Levis met dat onweerstaanbare, coole, knaloranje merklabeltje aan de achterzak. Mijn tante had hem uit Finland meegebracht. Helaas bleek hij een maatje te klein en de euforie sloeg direct om in wanhoop. Ik leek wel frontaal getroffen in het diepste van mijn wezen. Maar echte jeansdromers zijn koppig. Liggend op de vloer, mijn buik tegen mijn ruggengraat gedrukt, heb ik me er uiteindelijk in gewurmd en ik heb hem nog lang gedragen. Op een keer ben ik zelfs in deze jeans weggestuurd van een schoolfeest – de achterkant zat inmiddels vol verstelstukken – omdat de directeur vond dat het een schande was om in zulke lompen op een Sovjetschool te verschijnen.

Eigen idealen

Toen mijn eerste jeans uit elkaar was gevallen heb ik een hele zomervakantie op een kolchoz uien en kolen gerooid. Van de honderddertig roebel die ik daarmee verdiende – een gemiddeld maandsalaris - heb ik van een zwarthandelaar mijn tweede jeans gekocht.

Onze ouders, leraren en overige talrijke opvoeders weigerden om ons te begrijpen. Zoveel geld voor zo'n verachtelijk lapje stof. Zoveel materialisme. Dat kwam natuurlijk omdat we geen oorlog en honger hadden meegemaakt. Het goede, het ware en het schone waren hier wel ver te zoeken. Net als de communistische idealen. Maar wij hadden inmiddels onze eigen idealen. Amerikaanse jeans waren meer dan alleen een statussymbool. In een grimmig land dat door half demente bejaarden werd bestuurd waren ze een schreeuw om vrijheid. Ik durf te stellen dat zonder Amerikaanse jeans de perestrojka nooit was begonnen. Maar wat er verder met onze idealen is gebeurd, dat is weer een heel ander verhaal.

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.