Fotograaf Çiğdem Yüksel: 'Als we nu geen verhalen verzamelen, is het straks te laat'

"In alle verhalen zit de dubbelzinnigheid van het leven", begint Çiğdem. "Ze gaan over liefde, gelukkige en ongelukkige huwelijken, onderdrukking binnen het patriarchale systeem waarin deze vrouwen gevangen zaten, maar ook over hun pogingen om daaruit los te breken en hun eigen pad te kiezen. Er zit een diep gevoel van heimwee in hun verhalen, maar ook juist de bevrijding die ze voelden door naar Nederland te komen. De verhalen zijn zo uiteenlopend, gelaagd en vol tegenstrijdigheden."

Çiğdem heeft de vrouwen geïnterviewd en gefotografeerd, maar ze heeft ook foto’s uit hun fotoalbums van vroeger verzameld. "Dat is een enorm en waanzinnig archief waarvan ik wil dat we het opnemen in onze nationale archieven in Nederland", vertelt ze. "In Nederland hebben wij namelijk heel weinig om op terug te kijken als het gaat om deze generatie. Ik ben de archieven ingedoken om te ontdekken hoe het was voor de generatie van mijn oma, maar ik vond vrijwel niets. Toen besefte ik: mijn oma leeft niet meer, en deze generatie wordt steeds ouder. Als we nu geen beeldmateriaal verzamelen, is het straks te laat. Dan zullen toekomstige generaties dit niet meer kunnen zien of terugvinden, maar daarmee zou er ook echt een belangrijk stukje geschiedenis ontbreken."

"Het collectieve beeld is dat deze vrouwen hun man volgden, voor de kinderen zorgden en thuisbleven. Maar hun verhaal is veel complexer dan dat. Ze hebben ontzettend hard gewerkt en alles op alles gezet om zich staande te houden in een land dat voor hen totaal onbekend was." Çiğdem vertelt dat ze zich soms afvraagt of wat ze doet, echt uit vrije wil komt, of dat ze gedreven wordt door een gevoel van noodzaak en het idee dat ze simpelweg niet anders kan. "Ik denk dat dat laatste het meest klopt", concludeert ze.

"Ons visueel archief is nog lang niet wat het zou moeten zijn", zegt Çiğdem. Ze vertelt dat ze vaak de discussie aan moet gaan met collega-fotografen of beeldredacteuren. "Er is veel weerstand en gaslighting, met opmerkingen als: 'Het valt toch wel mee?' of 'We doen toch ons best om een representatief beeld te tonen.' Je moet voortdurend een weerwoord geven en met argumenten komen om aan te tonen dat bijvoorbeeld de beelden van moslima’s in onze beeldbanken te eenzijdig zijn."