Pinokkio is de metafoor voor het volwassen worden van Italië

De grootste wens van houtbewerker Geppetto is dat zijn houten poppetje Pinokkio tot leven komt. En wonder boven wonder: het gebeurt. Dat houten poppetje trekt de wijde wereld in en door schade en schande wordt hij wijs. "De moraal is, je moet je niet laten misleiden door anderen, je moet verleidingen weerstaan, je moet braaf zijn", somt Arthur Weststeijn op. "Je moet niet liegen, je moet naar school gaan om te leren en pas dan kun je een echt mens worden in plaats van een houten pop."

Italiaanse trots

Een nieuw verhaal is het zeker niet: Pinokkio kent zijn oorsprong uit het Italië van eind 19e eeuw. In 1940 werd het vervolgens door Disney verfilmd en die versie kent nu in 2022 een nieuwe verfilming met Tom Hanks als Geppetto. Het origineel verschilt wel degelijk van de versie van Disney, vertelt Weststeijn. "Het boek is best wel duister en cynisch, de film heeft wel een happy ending."

Er is geen Italiaan die Pinokkio niet heeft gelezen, zegt Donatello Piras: "Ik kan het mij niet voorstellen. Of ze de musical kennen of vroeger voorgelezen zijn, ik denk dat Disney inmiddels wel heeft gewonnen. De gemiddelde Italiaan is er wel trots op."

Het Italië van de 19e eeuw

Toen het verhaal verscheen, bestond Italië nog maar net. Na decennia van revoluties en oorlogen werd Italië in 1860 één land. "De vraag was na de eenwording, zijn er ook Italianen? Er was een staat, maar was er ook een volk? In de zoektocht naar een antwoord op die vraag werd veel aandacht besteed aan onderwijs. Dus literatuur voor kinderen speelde een belangrijke rol in die tijd", vertelt Weststeijn.

Carlo Lorenzini schreef onder zijn pseudoniem Carlo Collodi de avonturen van Pinokkio. Hij was voorstander van de eenwording van Italië en streed ook in de oorlogen die daarover werden gevoerd. "Hij was iemand die zijn best wilde doen om alle Italianen die naar school moesten gaan een gemeenschappelijke basis te geven op grond waarvan ze zich Italiaans kunnen voelen", aldus Weststeijn.

Metaforen rondom Pinokkio

De tijd waarin Pinokkio dus is geschreven, zie je terug in het verhaal zelf. Weststeijn zegt dat men het verhaal zelfs kan zien als een metafoor voor het volwassen worden van Italië: "Dus een land dat met horten en stoten tot leven komt. De cynischen onder ons kunnen zeggen dat het volwassen worden tot op de dag van vandaag doorgaat."

"Het is een metafoor die begrijpelijk is omdat er vaker metaforen aan het verhaal van Pinokkio zijn geplakt", zegt Piras. "Nogal wat mensen en groeperingen zijn ermee aan de haal gegaan. Nationalisten, de Katholieke kerk, opvoedkundigen: iedereen heeft er wel een verhaal bij. Ik vraag mij wel af of Lorenzini er al die grijstinten mee bedoeld heeft, ik denk dat hij er een opvoedkundig verhaal van wilde maken."

Italiaanse verkiezingen

Ook in de aankomende verkiezingen van 25 september zou het niet misstaan als Pinokkio door partijen wordt aangehaald. De partij die er nu het best voorstaat in de peilingen is de rechtse partij met fascistische roots 'Fratelli d'Italia' van Georgia Meloni. Heel Europa is in rep en roer, zegt Piras. "Italië is altijd een land geweest met altijd al vroeg nieuwe politieke bewegingen. Het is een proeftuin en tegelijkertijd, als Georgia Meloni komt, dan komt het ook wel goed."

En om in de Pinokkiometafoor te blijven zegt Weststeijn: "Het is een hele rechtse partij die invulling wil geven aan 'wie zijn nou eigenlijk Italianen'? Daardoor zie je dat de zoektocht naar wie Italianen zijn nog steeds doorgaat. Oftewel: daardoor kun je stellen dat het volwassenwordingsproces doorgaat."