Wat te verwachten van de Duitse verkiezingen na politieke en economische crisis?

Vertrauensfrage

"Het is het hebben van vertrouwen, het eigenlijk niet krijgen of wel krijgen", omschrijft Rijken de zogenoemde vertrauensfrage. "Noem het een rem of een horde die is ingebouwd om te voorkomen dat er zomaar regeringen vallen, komen en gaan en dat er om de haverklap verkiezingen zijn."

Ondertussen wordt druk gespeculeerd of Scholz het vertrouwen ook echt krijgt. Zo zou de AfD-fractie mogelijk het vertrouwen in twijfel kunnen trekken. Maar dat verwacht Rijken niet, omdat kiezers het gevoel zouden krijgen dat de AfD dan speelt met de democratie in het land. Dat één van de regeringspartijen is weggevallen, zorgt ervoor dat het kabinet geen meerderheid meer heeft en het vertrouwen dus wordt geschaad. "Dus kun je naar nieuwe verkiezingen gaan", vermoedt Rijken.

Ongelukkig huwelijk

De drie regeringspartijen hadden een "ongelukkig huwelijk" en werden ook wel de stoplichtcoalitie genoemd. Deze bestaat uit de Groenen, de SPD en de FDP, "twee linkse partijen en één sociaaleconomisch rechtse." Maar waar ging het mis? In de Duitse grondwet staat er niet onnodig schulden gemaakt mogen worden. Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, besloot het Duitse kabinet in 2022 die schuldengrenzen los te laten om het land te steunen.

Een jaar later werd het hetzelfde gedaan, maar dan om klimaatbeleid te kunnen financieren. Het Grondwettelijke Hof heeft dat toen tegengehouden. "Die discussie over de schuldengrenzen is eigenlijk de splijtzwam geweest binnen deze coalitie om wel of niet met elkaar door te gaan, maar tegelijkertijd waren het ook persoonlijkheden die heel erg botsten."

Jaarbegroting

Vervolgens moesten de vice-kanseliers weer met elkaar om tafel om de jaarbegroting op te stellen. "Maar daar kwam men niet uit", zegt Rijken. Waarna het kabinet dus is geklapt omdat de minister van Financiën de bons van bondskanselier Scholz en zijn partij FDP ook opstapte.

D-Day

Even later kwam de aap uit de mouw: de FDP stuurde al sinds de zomer op een breuk, bleek uit een zogenoemd D-Day-document. Het gebruik van de term D-Day, bekend van WOII, viel helemaal niet goed in Duitsland. "Je moet niet zo spotten met de oorlog. Dat is in Duitsland nog een soort van norm", zegt Rijken.

Uit het document werd duidelijk dat ze zouden inzetten op escalatie, door in de regering ruzie te maken, de media daarvan in te lichten en vice versa, maar ook door in de media te zeggen dat het niet meer gaat en de coalitie af te willen breken. Het was een regelrecht politiek schandaal toen het document lekte.

Verkiezingen

De Duitsers gaan op 23 februari weer naar de stembus. Dat is redelijk ongebruikelijk, aangezien het dan winter is en de Duitse politiek zich veelal buiten afspeelt. "De politici gaan naar buiten en niet praten op pleinen. En mensen komen ook echt luisteren. En dat is echt fantastisch om bij te zijn", zegt Rijken.

Peilingen

In Duitsland is er een kiesdrempel dat je minimaal 5 procent van de stemmen moet krijgen om mee te kunnen doen in de regering. De grote vraag is natuurlijk hoe dat dan vervolgens uitspeelt. Het CDU is iets meer naar rechts opgeschoven onder leiding van Friedrich Marx en zou nu een derde van alle stemmen kunnen krijgen.

De Groenen lijken tussen de 20 en 15 procent te krijgen, daarna komt de SPD van bondskanselier Scholz met 15 procent en daarna de kleinere partijen. De controversiële AfD zou zomaar 20 procent kunnen halen, maar, zegt Rijken, niemand wil met hen samenwerken. "Er is een informeel cordon sanitaire. Dus de AfD staat eigenlijk buitenspel."