Jan Jaap van der Wal: 'Ik voel me geen Vlaming, maar de Vlaamse mentaliteit is prettig'

In het moment

Volgens collega Peter Pannekoek is Jan Jaap van der Wal de allerbeste live comedian die hij kent en altijd ín het moment. Wat bedoelt Pannekoek daar precies mee? "Stand-up comedy is ooit ontstaan uit improvisatie. Het heeft meer raakvlakken met jazz dan met theater, qua in het moment zijn. Je moet het doen met wat er is, met wie er zit en met wat er aan de hand is. Je moet voelen met wie je te maken hebt, het is een communicerend beroep en een ervaringsvak. Ik doe het al 26 jaar. Ik ben er wel op getraind om in het moment te zijn", vertelt Van der Wal.

Geen stem

"Mijn nieuwe show Geen stem bevat ook stand-up elementen. Ik schrijf niets uit. Ik heb nu al in een paar cafeetjes en in wat grotere zaaltjes opgetreden, en dan heb ik wel een idee waarvan ik denk: dit is grappig, of dit kan werken. Maar hoe ik van a naar b naar c naar d ga, vind ik uit op het podium. Eigenlijk wordt de show geschreven terwijl ik speel. Vooraf schrijf ik alleen een kernwoord op."

"Ik schrijf het niet uit omdat het veel tijd kost, en omdat het dan uiteindelijk netjes wordt. Al heb ik het lang wel gedaan", vervolgt Van der Wal. "Mijn eerste drie à vier shows in Nederland zaten behoorlijk vast, maar daar voelde ik me op een gegeven moment niet meer prettig bij. Ik wilde het losgooien. Uiteindelijk vind je een manier waarop je effectief van a naar b naar c kunt, dat verander je dan niet meer. Maar ik probeer het wel iedere keer opnieuw te ontdekken."

België

Van der Wal woont sinds drie jaar officieel in Antwerpen. "Ik kwam er bij toeval, voor een optreden, en ben toen eigenlijk verliefd geworden op het land, op de mensen. Ik was er aan toe, en ben daar meer gaan doen, ook televisie." Op een gegeven moment werd de cabaretier gevraagd om De ideale wereld te presenteren, voor vier jaar. "Toen dacht ik: dan kan ik wel als een soort gescheiden vader heen en weer blijven rijden, maar inmiddels was mijn vrouw ook wel gecharmeerd geraakt van Antwerpen en we hadden er een leuk huis. Ik ben niet gevlucht uit Nederland, maar voelde ook geen reden om te blijven."

In die periode had Van der Wal net een film gemaakt in voormalig Joegoslavië over stand-up comedians, en daar ook opgetreden. "Humor is eigenlijk een prettige vorm van antropologie. Je kunt kijken naar mensen, zien wat ze doen, wat ze zeggen en daar maak je humor van. In het moment zelf, voor de mensen daar." Dus toen de kans in België voorbij kwam, wilde Van der Wal ook echt een show maken voor de mensen daar, over de mensen daar. "Er zijn genoeg Nederlandse comedians die in Antwerpen hun show komen doen en weer vertrekken. Ik wilde meer commitment."

Verandering

Wat ook meehielp: in Nederland waren op dat moment wat wegen wel afgesloten. "Ik had wat televisiedingen gedaan: het ene was gelukt, het andere niet. Theater ging nog altijd goed, maar ik dacht wel: ga ik nu weer dat zelfde rondje langs de theaters maken? Ik ben ook iemand die niet te lang hetzelfde kan doen. Ik moet af en toe veranderen."

"Ik voel me geen Vlaming, maar ik vind de Vlaamse mentaliteit prettig en die heb ik me wel een beetje eigen gemaakt", concludeert Van der Wal. "Ik ben iets meer bescheiden, iets rustiger. Vlamingen houden altijd iets achter en dat herken ik wel. Vlamingen zijn enorm conflict vermijdend en dat ben ik ook. Ik voel me er wel thuis."