Waarom de Turkse president Erdogan raketten dreigt af te vuren op NAVO-bondgenoot Griekenland

De Turkse president was gisteravond op een bijeenkomst waar hij sprak over een middenafstandsraket die Turkije zelf heeft gebouwd, de Tayfun. "Je noemt Tayfun en de Griek wordt zenuwachtig", zei hij over de raket die Athene zou kunnen raken.

Geen straaljagers voor Turkije

"Het is een indirect soort bedreiging", zegt emeritus hoogleraar Turkse taal en cultuur Erik-Jan Zürcher van de Universiteit Leiden. "Erdogan heeft bij die lancering van het programma impliciet aangegeven dat Griekenland een doelwit zou kunnen zijn. Het past in het opvoeren van spanningen met Griekenland. Daar is hij al een paar maanden mee bezig."

De aanleiding daarvoor is het lobbywerk van Griekenland in Washington, zegt Zücher. "Dat heeft verhinderd dat Amerika F16-straaljagers aan Turkije zou gaan leveren. Dat is daar verkeerd gevallen."

Griekse eilanden voor de kust

Maar er zijn meerdere oorzaken voor de spanningen tussen Griekenland en Turkije, legt de hoogleraar uit. Die worden deels veroorzaakt door Griekse eilanden als Lebsos, Samos en Rhodos die vlak voor de Turkse kust liggen. "Turkije heeft die eilanden in 1913 afgestaan", vertelt Zürcher. "Maar Erdogan erkent dat eigenlijk niet meer."

Erdogan dreigde de afgelopen weken meerdere keren dat 'de raketten op een nacht plotseling wel zouden kunnen komen'.

Tegenstanders uitbuiten

Daarnaast is de dreiging ook een kans voor Erdogan om een politiek spel te spelen. "Hij is er altijd al heel goed in geweest om tegenstanders uit te buiten. Dat zag je bijvoorbeeld ook bij Rusland. Ze hebben hem nodig, dus hij heeft van hen geëist dat ze een zone in het noorden van Syrië demilitariseren en dus onder Turks beheer stellen."

Zücher: "En je ziet hetzelfde gebeuren met de NAVO. Die kan het zich nu niet veroorloven dat er een conflict uitbreekt tussen twee NAVO-landen, vlak in de buurt van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Door Athene op deze manier te bedreigen, zet hij de NAVO en Washington onder druk. Hij dwingt ze om Turkse verlangens tegemoet te komen."

Economische crisis

Maar ook de verkiezingen die over ruim een halfjaar plaatsvinden in Turkije zijn een grote factor in deze intimidatie richting Griekenland, vertelt Zücher. "Het gaat in Turkije heel erg slecht met de economie, de inflatie ligt rond de 170 procent per jaar."

"Die crisis heeft hij deels zelf veroorzaakt. Hij heeft de inflatie proberen te bestrijden door de rentestand telkens te verlagen, terwijl bijna alle economen het erover eens zijn dat verlagingen inflatie aanwakkeren. Dat is ook gebleken, maar hij houdt zich koppig vast aan dat beleid", legt de hoogleraar uit.

Voor het eerst kwetsbaar

"Het heeft geleid tot een enorm verlies van steun voor hem en zijn regering. Volgens alle peilingen zou hij de verkiezingen verliezen op het moment. Of dat reëel is, hangt af van hoe sterk het alternatief is. De oppositie is nogal verdeeld, maar als die met een sterke tegenkandidaat kunnen komen, zouden ze kunnen winnen."

"Dat is wel een hele grote 'als'. Erdogan is natuurlijk een gevestigd merk", zegt hij. "Maar hij is nu wel voor het eerst echt kwetsbaar, omdat de bevolking echt lijdt onder de inflatie. Het leven is heel duur geworden voor de Turken, en daarom is hij veel kiezers kwijt."

Nationalistisch gevoel

De partij staat er nu slecht voor. Normaal krijgt Erdogan altijd wel 40 tot 50 procent van de stemmen, zegt Zücher, maar nu is dat teruggelopen tot 30 procent. Dat is de vaste kernaanhang van de Turkse president. "Maar dat is niet genoeg voor hem om aan de macht te blijven."

Erdogan heeft er dus alle belang bij om conflicten op te kloppen, zegt de hoogleraar. Daarmee hoopt hij een nationalistisch vuur aan te wakkeren bij de Turken. Maar of dat gaat lukken, is nog maar de vraag. "De situatie met Griekenland leeft nu niet onder de Turkse bevolking. Die zijn meer bezig met de inflatie."