Staatscommissie rechtsstaat: 'Overheid is te ingewikkeld, mensen raken de weg kwijt'

"Burgers zaten langdurig in de problemen omdat de overheid onbegrijpelijk is geworden. Ze weten niet bij wie ze terecht moeten als ze hulp nodig hebben", zegt commissievoorzitter en rector magnificus aan de Universiteit Utrecht, Henk Kummeling, in Nieuws en Co.

"En de ambtenaren die moeten helpen, zitten gevangen in regelingen en uitvoeringsregelingen. Het heeft als gevolg dat ze nooit de problemen op kunnen lossen waar burgers mee aankloppen. Dat is heel lang het geval." Kummeling zegt ook dat de manier waarop de overheid met haar burgers communiceert vaag is. "Brieven zijn onbegrijpelijk. Je kan als burger niet weten wat je wordt geacht te doen."

Advies

De mensen die Kummeling sprak, gaven het volgende advies: 'Zorg er nou voor dat de overheid op een menselijke manier met ons omgaat'. "Als je bij de overheid komt, zorg er dan voor dat ze die problemen daadwerkelijk op kunnen lossen en dat je niet langs allerlei loketten moet met ambtenaren die ook langs een afvinklijstje moeten", zegt Kummeling.

"Maar ook met rechtsbescherming: dus steun voor mensen als ze dan toch een juridische procedure moeten beginnen." Zo moeten griffierechten niet te hoog zijn en moet er ook toegang zijn tot een advocaat. "Het is bij de sociale advocatuur geen vetpot. Mensen lopen er juist weg en dat is juist problematisch bij het overeind houden van het recht."

'Maak de regelgeving eenvoudiger'

Volgens Kummeling kan de overheid er niet omheen dan structureel te werken aan het vereenvoudigen van beleid en regelgeving. "Zorg ook dat die uitvoer op orde is, niet zodat alleen burgers de weg kunnen vinden, maar ook zodat al die ambtenaren beter hun weg weten", legt hij uit.

In het rapport staat ook dat er meer 'rechtsstatelijk leiderschap' moet worden getoond. "Van hoog tot laag, politici tot ambtenaren, moet er veel aandacht zijn voor rechtstatelijke beginselen", zegt Kummeling. Topambtenaren krijgen volgens hem in hun opleiding weinig van de rechtsstaat mee. "Ze worden er ook niet op gerekruteerd. Ze worden vooral gerekruteerd op vragen als: hebben ze politiek gevoel? Kunnen ze de minister uit de wind houden? Wij zeggen juist dat het belangrijk is dat de topambtenaren tegen ministers zeggen dat iets niet kan, omdat het niet in de rechtsstaat past."

1,6 miljard euro nodig

Er is volgens het rapport zo’n 1,6 miljard euro nodig om de rechtsstaat te stutten. In het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, BBB en NSC is er 200 miljoen uitgetrokken. "Het is nog te weinig", zegt Kummeling. "We zitten nog in een periode waarin nagedacht moet worden over een regeerakkoord. Er zal zeker nagedacht moeten worden, ook met ons rapport in de hand, hoe het beter wordt."

Ook wijst hij naar de toeslagenaffaire. "We zitten nu in de tientallen miljarden om die ellende te kunnen repareren. Als we aan de voorkant meer rechtsstatelijk besef hadden getoond, is een 1,5 miljard aan investering een schijntje."