Vrouwenemancipatie; is er dan niets veranderd sinds de jaren '60?

Eind november publiceerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de tweejaarlijkse emancipatiemonitor. Daarin beschrijft het CBS onder andere de positie van mannen en vrouwen op het terrein van arbeid, inkomen, werken en zorgen. Het rapport is positief over de ontwikkeling van de positie van vrouwen, vrouwen werken meer en zijn vaker economisch zelfstandig.

Maar als je in de gegevens duikt, blijkt dat nog steeds bijna 7 op de 10 vrouwen deeltijd werkt en dat de loonkloof tussen mannen en vrouwen in Nederland groter is dan in de meeste andere EU-landen. Met een inkomen op bijstandsniveau (1018 euro netto per maand) word je gezien als economisch zelfstandig. Tweederde van de vrouwen haalt dit minimum. Maar zodra er kinderen komen, gaat bijna 45 procent van de vrouwen minder werken of stopt. Vaders passen hun patroon zelden aan.

Is er dan niets veranderd sinds de jaren '60?

Jawel, er is heel veel veranderd. Dankzij de tweede feministische golf bevrijdden veel vrouwen zich uit het traditionele huisvrouwenbestaan. Hoe ging dat in die jaren? Hoe wild was het? In de DOCS documentaire Wat weet je eigenlijk van mij? zijn we via een stapel brieven getuige van een huwelijk tegen de achtergrond van een snel veranderende tijd.

Een knellende huisvrouwenrol

Bij het uitruimen van het huis van haar overleden moeder vindt programmamaker Pam van der Veen een doos met honderden luchtpostenveloppen. Het zijn brieven uit de jaren '60 en '70 van haar moeder Marjan aan haar vader. Op de doos staat met grote letters: 'Voor Pam'. De brieven beslaan een cruciale periode in het leven van haar moeder. In de documentaire volgen we een vrouw die zich bevrijdt van het knellende huisvrouwenbestaan.

Marjan schreef van 1966 tot 1976 brieven aan haar echtgenoot, stuurman op de grote vaart. Minutieus doet ze verslag van haar dagelijks leven aan de man die ze maar drie maanden per jaar ziet.

"Liefje, ik heb me voorgenomen een zorgzame echtgenote te zijn. Ik zal ook zalig voor je koken, alleen ik heb nog steeds geen goeie droge rijst kunnen maken, vreselijk moeilijk is dat. En ook wil ik nog appeltaart leren. Appeltaart is een criterium voor een huisvrouw: wie het niet kan, is een sukkel."

Van huismoederbestaan naar vrouwenstrijd

Uit de brieven komt een beeld naar voren van een meisje met vrij traditionele opvattingen over de man-vrouwverhoudingen, dat zich heeft ingesteld op het huismoederbestaan. Maar in de tien jaar die volgen, veranderen haar denkbeelden en verlangens. Tegen de achtergrond van de tweede feministische golf ontwikkelt Marjan zich tot iemand die méér wil van het leven, die vraagtekens stelt bij haar maatschappelijke positie, zich inzet voor de vrouwenstrijd en zo afdrijft van haar huwelijk.

"Eén ding moet mij van het hart, tijdens het vorige verlof heb ik een paar keer geprobeerd je iets aan het verstand te brengen, maar verder dan een poging is het niet gekomen. Soms denk ik: wat weet jij eigenlijk van mij? Niet zoveel geloof ik."

Wie was het meisje dat die brieven schreef?

De brieven geven niet alleen prachtig tijdsbeeld, maar laten ook de zoektocht zien van een vrouw naar bevrijding. Voor Pam was het lezen ook een zoektocht: wie was het meisje dat die brieven schreef? Welke weg heeft ze afgelegd om de zelfbewuste vrouw te worden zoals Pam haar kende? In Wat weet jij eigenlijk van mij? neemt ze de luisteraar mee op die reis. Een reis die heel persoonlijk is, maar ook exemplarisch voor een hele generatie vrouwen die zich emancipeerden. En voor hun (klein)dochters, die daar de vruchten van plukken.

Op basis van de brieven, archiefmateriaal en gesprekken met vrienden en familie van Marjan kijkt Pam terug op de vormende jaren van haar moeder. Door haar ogen zien we hoe de wereld in razend tempo verandert, hoe vrouwen zich afwenden van het aanrecht en meer ruimte opeisen in de samenleving. Wat weet jij eigenlijk van mij? schetst een intiem beeld van een tijd die nog niet zo ver achter ons ligt, maar toch heel anders was.

Een portret van een huwelijk tegen de achtergrond van een snel veranderende tijd.