Wim Voermans: 'Kabinet met vier partijen heeft een grotere overlevingskans dan met drie of vijf'

De kiezer heeft gesproken en het stof van de stembusuitslag is neergedaald. En komt kabinet-Rutte IV er dan aan met weer een coalitie van vier partijen? Of schuift er toch een vijfde partij aan in een volgend kabinet? Omwille van de duurzaamheid en om alles even in historisch perspectief te plaatsen, is dat geen goed plan, weet de aan de Universiteit van Leiden verbonden hoogleraar Staats- en Bestuursrecht Wim Voermans.

"Een vierpartijenkabinet heeft een overlevingskans heeft van 64 procent, een driepartijenkabinet heeft 59 procent kans de rit uit te zitten. En een kabinet met vijf patijen 54 procent." En wie denkt, dat in Nederland er bestendig wordt geregeerd, komt bedrogen uit volgens Voermans: "De gemiddelde duur van een kabinet is 2,5 jaar. Dus het valt reuze mee met die duurzaamheid."

Wensen van partijen

Deze donderdagmiddag komen de lijsttrekkers die met hun partijen in de Tweede Kamer zijn gekomen over de vloer bij Kamervoorzitter Arib. Op weg naar een nieuw kabinet zal dan een verkenner worden aangewezen die in kaart moet gaan brengen wat de mogelijkheden zijn en wat de wensen van al die partijen zijn. En die wensen lopen ver uiteen: naar alle waarschijnlijkheid telt ons parlement maar liefst zeventien partijen.

Enerzijds is er dus versplintering, anderzijds wordt regeren wellicht makkelijker met twee grote partijen. Voermans neigt naar dat laatste.

"Je kan ook vaststellen dat de radicale centrum politiek heeft gewonnen en die is ook best pro-EU." Daarmee doelt Voermans op de duidelijke winst van VVD en D66. Wat hem betreft moet een aan te wijzen 'verkenner' vanaf dit vertrekpunt verder om tot een haalbare coalitie te komen.

Normale formatie

De hoogleraar is voorstander van een 'normale' formatie, en wijst het door Rutte eerder geopperde tussentijds herstelplan af. "Er moeten juist duidelijke politieke keuzes worden gemaakt." En dan gaat het niet alleen over de vraag hoe zo goed mogelijk uit de coronacrisis te komen, maar ook over het doorhakken van knopen omtrent cruciale kwesties zoals de woningtekort, stikstof en het klimaat.

Overigens moet de verkiezingsuitslag ook worden gerelativeerd, stelt Voermans. Met die fragmentatie en dan vooral aan de flanken van het politieke spectrum, valt het namelijk alleszins mee. Niet voor niets luidt de titel van zijn vorige maand verschenen boek Het land moet bestuurd worden. Versplintering is volgens Voermans niets nieuws in onze staatsrechtelijke geschiedenis.

Staat van de rechtsstaat

Wel maakt Voermans zich ernstige zorgen om de gezondheid van onze democratie en rechtsstaat. "De verbestuurlijking onder de kabinetten-Rutte is doorgeschoten. Nederland werd onder hem als een bedrijf gerund." Die 'depolitisering' heeft alleen maar geleid tot een grotere afstand tot de burgers en het gevoel onder burgers niet gehoord te worden, stelt de hoogleraar.

"Maar het is juist belangrijk dat er grote politieke keuzes gemaakt blijven worden via de volksvertegenwoordiging. Niet bij het ambtelijk apparaat of in de polder. Het bestuur is dienaar en opdrachtnemer in een democratische rechtsstaat maar dus geen gezag dat zichzelf kan legitimeren. Maar dat laatste is onder Rutte juist wel gebeurd."

Toeslagenaffaire

Uitwas van deze 'verbestuurlijking' is de toeslagenaffaire waarbij de belastingdienst aangestuwd werd door de ambtelijke top van ministeries. Juist daarom is herpolitisering van het bestuur nodig, zoals CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt en SP-Kamerlid Renske Leijten de toeslagenaffaire hielpen ontrafelen.

Voermans is dan ook verrast dat de toeslagenaffaire en de rol van Omtzigt en Leijten geen effect hebben gehad op de verkiezingsuitslag: het CDA en de SP hebben immers fors verloren.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.