Risico op matchfixing hoger door fout in nieuwe gokwet

"De FIU benadrukt een belangrijke bijdrage te kunnen leveren in de strijd tegen matchfixing en zegt dat ze over de mogelijkheden beschikt om dit te onderzoeken. Maar ze kunnen naar eigen zeggen niet op voorhand stellen dat meldingen van matchfixing met spoed worden opgepakt. Maar dat is dus precies wat de sport wèl wil en ook de gokbranche trouwens ook", vertelt sportredacteur Guido van Gorp in het NOS Radio 1 Journaal.

Grote frustratie

De ontdekking heeft de afgelopen maanden tot grote frustraties geleid, vertellen sportbonden aan de NOS. "De kans dat wij vatbaarder worden voor matchfixing is hiermee groter geworden", concludeert secretaris-generaal Gijs de Jong van de KNVB. Algemeen directeur Gerard Dielessen van NOC*NSF noemt het een "enorm probleem" voor de sport. NOGA, de branchevereniging van online gokbedrijven, sluit zich daarbij aan. "Dit probleem moet zo snel mogelijk worden opgelost", stelt directeur Peter-Paul de Goeij.

Over de totstandkoming van de wet is jaren overlegd. De Wet kansspelen op afstand (Koa), die regelt dat online wedkantoren zoals Unibet en Bet365 vanaf oktober legaal online gokken mogen aanbieden, zou ook de aanpak van matchfixing in Nederland in de steigers moeten zetten. Volgens deze wet moet elke online bookmaker met een vergunning in Nederland verdachte signalen melden aan de wedstrijdorganisatie en de betrokken bond.

Badminton

Nu is dat nog niet verplicht. Zo kreeg de badmintonbond te horen dat er in 2017 twee verdachte wedstrijden in Nederland waren gespeeld. De melding kwam van IBIA, de internationale integriteitsorganisatie van gokkantoren. Die wilde vervolgens niet vertellen om welke wedstrijden het ging, en ook niet bij welk gokkantoor er verdachte dingen waren gezien. De zaak is om die reden nooit uitgezocht in Nederland. Dat probleem zou met de nieuwe wet niet meer kunnen ontstaan.

Het was daarom even schrikken, afgelopen december, toen vertegenwoordigers van de KNVB en NOC*NSF te horen kregen dat de nieuwe gokwet toch niet gaat regelen wat hun was beloofd - ondanks jarenlange voorbereiding. "Het was voor ons een enorme verrassing", zegt Dielessen. Een paar maanden eerder waren ambtenaren van Justitie en Veiligheid al tot dezelfde conclusie gekomen.

Witwassen

Wat schijnbaar geen enkele jurist op het ministerie daarvoor had opgemerkt was dat de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) bepaalt dat alles wat mogelijk met witwassen te maken heeft, verplicht moet worden gemeld aan de Financial Intelligence Unit (FIU) en geheim moet worden gehouden.

Omdat het bij matchfixing vaak gaat om crimineel geld dat wordt ingezet, soms met als doel om dat geld wit te wassen, valt elk signaal van matchfixing onder de Wwft. De meldplicht in de nieuwe gokwet voor gokkantoren om sportbonden te informeren, blijkt daardoor bij nader inzien een wassen neus te zijn.

Zelfs kleinere zaken, zoals een sporter die op de eigen competitie gokt, mag daardoor niet meer aan de sportbond gemeld worden. Vorige maand werd duidelijk dat voetballer Jordy Clasie heeft gegokt op wedstrijden in de Eredivisie, iets dat niet is toegestaan. Gokkantoor Bwin had dat gemeld. Dat zou vanaf oktober niet meer mogen, bevestigt de Kansspelautoriteit.

Half miljoen

Of en hoe snel de FIU elk signaal kan oppakken is onduidelijk. Zelf vindt de dienst dat het "een uitstekende uitgangspositie heeft om meldingen omtrent matchfixing grondig te onderzoeken". Per jaar krijgt de FIU zo'n half miljoen meldingen binnen van banken, notarissen en accountants over verdachte transacties. "Meldingen omtrent matchfixing hebben zeker onze aandacht", meldt de FIU. "Maar het is niet zo dat er op voorhand gesteld kan worden dat meldingen met betrekking tot matchfixing met spoed worden opgepakt".

Ook als een verdacht signaal eenmaal is uitgezocht door de FIU, mag het niet gedeeld worden met sportbonden. Alleen als na onderzoek blijkt dat er "voldoende grond is om een transactie verdacht te verklaren" kan de FIU het delen met de politie. Die kan op haar beurt wel besluiten informatie die wettelijk gedeeld mag worden te delen met sportorganisaties.

Verwachtingen hooggespannen

De verwachtingen rond de nieuwe wet waren hooggespannen. Het liefst zou de KNVB zelfs nog voordat een wedstrijd begint te horen krijgen of er verdenkingen op rusten, zoals dat in andere Europese landen gebruikelijk is. Dat zou het mogelijk maken meteen in te grijpen.

"Wij kunnen voorlichten, wij kunnen reglementen maken, wij kunnen tuchtrechtelijk handhaven", stelt Gijs de Jong van de KNVB. "Maar concrete signalen en meldingen, dat is het allerbelangrijkste. We krijgen dat nu mondjesmaat. En dat lijkt alleen maar moeilijker te worden met de nieuwe wetgeving."

Samen met de KNVB en tennisbond KNLTB heeft NOC*NSF daarom deze week een brandbrief naar minister Dekker gestuurd. "De fouten die nu rondom het invoeren van de gokwet zijn ontstaan, zouden gerepareerd moeten worden", vindt Dielessen. De bonden willen dat het ministerie van Justitie in kaart gaat brengen welke oplossingen nog mogelijk zijn.

Reactie ministerie

Het ministerie van Justitie en Veiligheid stelt in een reactie dat de nieuwe gokwet juist een "grote stap in de goede richting is" als het gaat om het doorgeven van signalen. Nu gebeurt dat alleen vrijwillig, straks is dat voor gokaanbieders met een vergunning verplicht. Of die signalen, via de politie, ook aan de sportbonden kunnen worden gemeld, is iets dat per geval door het Openbaar Ministerie moet worden bepaald, aldus een woordvoerder.

De NOS doet voor NPO Radio 1 de komende periode onderzoek naar de relatie tussen de gokmarkt en de topsport in Nederland.

Wil jij reageren op dit verhaal of heb je een tip? Mail de makers: guido.van.gorp@nos.nl en ben.meindertsma@nos.nl.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.