Universiteiten steeds strenger op kennisveiligheid

Volgens Weijland houden vooral China, Rusland en Iran zich bezig met het vergaren van gevoelige wetenschappelijke kennis. "Dat zijn de landen waar de veiligheidsdiensten op letten. We halen die informatie onder andere uit hun jaarverslagen."

Screening van buitenlandse onderzoeker

Universiteiten controleren steeds vaker de achtergrond van buitenlandse onderzoekers en studenten. "We kijken waar iemand vandaan komt en op welk onderzoeksgebied ze aan de slag willen. Als dat een gevoelig onderwerp is, kan dat tot zorgen leiden", aldus Weijland. Op de TU Delft worden jaarlijks zo’n honderd samenwerkingen of sollicitaties afgewezen.

Guido van Diermen, adviseur bij Proximities, benadrukt dat wetenschappers zich bewust moeten zijn van spionagetactieken. "Sommige landen hebben een lange adem en doen er jaren over om een wetenschapper te beïnvloeden." Bekende methodes zijn bijvoorbeeld de 'honey trap', waarbij iemand verleid wordt om gevoelige informatie te delen, of het opzettelijk creëren van financiële problemen om iemand onder druk te zetten.

Ook risico's voor wetenschappers in het buitenland

Niet alleen binnen Nederland wordt gewaarschuwd, ook Nederlandse wetenschappers die naar het buitenland reizen lopen risico. "Laptops kunnen worden ingenomen, er kan via internet worden ingebroken, en soms wordt er zelfs drugs in een koffer gestopt om iemand in de problemen te brengen", zegt Van Diermen.

Volgens Weijland is deze nieuwe waakzaamheid wennen voor universiteiten. "Idealiter deel je alle kennis, want dat bevordert de wetenschap. Maar we nemen afscheid van een periode waarin we grenzeloos open waren. Nu moeten we veel beter opletten met wie we kennis delen."

Nieuwe wet moet screening verbeteren

Het kabinet werkt aan een wet die wetenschappers en masterstudenten van gevoelige technologiestudies gaat screenen. Deze moet over twee jaar ingaan. Weijland juicht dat toe, maar benadrukt dat universiteiten zelf de regie moeten houden: "Het is goed dat het Rijk straks meer informatie heeft, maar de beslissingen moeten bij de universiteiten blijven liggen."