Euthanasie werkt niet altijd in één keer: arts pleit voor betere protocollen

Het onderzoek, gebaseerd op een enquête onder ruim duizend artsen, toont aan dat euthanasie in 159 gevallen niet direct slaagde. "In de meeste gevallen zit het infuus niet goed", legt Susanne van der Velde, hoofdredacteur van Medisch Contact, uit.

De stressvolle situatie als het misgaat

Voor huisarts Göbel lag de oorzaak elders. Hij beschrijft de procedure: eerst wordt de patiënt met een slaapmiddel in slaap gebracht, waarna een tweede middel het leven beëindigt. Maar in zijn geval gebeurde iets onverwachts. "Op het moment dat we dachten: nu kunnen we overgaan naar de tweede stap, klonk ineens glashard door de ruimte: 'Gebeurt er nog eens wat, of hoe zit dat?'" Het slaapmiddel bleek niet te werken.

“Op dat moment ontplof je als dokter van binnen”, vertelt Göbel. Hij benadrukt hoe beladen de sfeer überhaupt al is. Mensen leven al weken naar het moment toe en willen op een fijne manier afscheid nemen. Göbel moest in dit moment snel schakelen om te achterhalen wat er misging, maar ook rekening houden met de emoties van de nabestaanden. "Dat is een intense belevenis voor alle partijen."

Wat te doen als het niet werkt

Voor dergelijke situaties heeft de arts altijd een noodset met een tweede dosis bij zich. Maar tot verbazing van Göbel werkte ook deze niet. "Ik dacht dat het technisch onmogelijk was", vertelt de huisarts die zeker wist dat het infuus goed was geplaatst. Uiteindelijk werd een ambulance ingeschakeld, en via een infuus in de lies kon de euthanasie alsnog worden uitgevoerd. Maar ook dit ging niet vanzelf. Na drie kwartier is de vrouw uiteindelijk overleden, terwijl dit normaal een kwestie van minuten is.

Göbel kwam om 13:00 uur het huis van de patiënt binnen. Normaal gesproken overlijdt deze dan rond 13:30. In dit geval overleed de patiënt echter om 18:00 uur. Dit viel toevallig samen met haar eigen wens: haar moeder was destijds op hetzelfde tijdstip overleden. "Gelukkig reageerde de familie er heel erg goed op. (…) Zij zagen zelfs de warmte ervan in dat het precies 18:00 uur geworden was." Dit was precies zoals de patiënt het eigenlijk had gewild.

Redenen van complicaties

Hoe kan het gebeuren dat euthanasie niet direct werkt? "Er zijn een paar mogelijkheden", legt hij uit. "Het infuus zit niet goed, maar dat was hier niet het geval. Het middel kan niet op de juiste plek komen door bijvoorbeeld een tromboseblokkade. Of de bloeddruk is zo laag dat de medicatie zich niet goed verspreidt." Hoewel deze situaties zeldzaam zijn, toont het onderzoek aan dat de euthanasie in 159 gevallen heeft gehaperd.

Oplossingen

Volgens Van der Velde is de meest voorkomende fout een niet goed geplaatst infuus. "Je zou dit kunnen ondervangen door een hangend infuus", legt ze uit. Zo’n infuus heeft een druppelsysteem waardoor er vast te stellen is of de medicatie zich verspreidt in het lichaam van de patiënt. Maar Göbel ziet daarin praktische problemen. "Lopende infusen in een thuissituatie zijn bijna niet te doen."

Göbel ziet meer in een andere oplossing: "Het lijkt mij een goed idee om protocollair vast te leggen wat de tweede stap zou moeten zijn." Hij riep een ambulance op, maar er is geen standaardprocedure. "Nu sta je eigenlijk te improviseren." Ook uit het onderzoek blijkt dat artsen behoefte hebben aan een helder stappenplan. “De artsen raken ontzettend in de stress als dit gebeurt", zegt Van der Velde.

Impact

Het is vanzelfsprekend dat euthanasie voor alle partijen ingrijpend is. "Het is überhaupt al heel emotioneel om euthanasie te doen. En als het misgaat helemaal”, zegt Göbel. “Ik stond echt te trillen op mijn benen toen het misging." En ook het onderzoek laat zien dat het op artsen veel impact kan hebben. Sommigen houden er zelfs psychische klachten aan over.

En ook voor de nabestaanden is zo’n situatie niet wenselijk, al is er altijd begripvol door hen gereageerd. “De familie heeft het nooit een arts echt aangerekend”, zegt Van der Velde. Maar een fijne situatie is het niet. Daarom hopen Van der Velde en Göbel dat deze nieuwe inzichten leiden tot verbeterde protocollen. "Ik denk dat het heel goed is dat we deze enquête hebben gedaan", concludeert Van der Velde.