Commerciële dna-databanken: weet waar je voor tekent

De 'Golden State Killer', die in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw de Amerikaanse staat Californië terroriseerde, wordt verdacht van tientallen moorden en verkrachtingen. Decennialang bleef hij uit handen van justitie, maar afgelopen april bleek dat hij was opgespoord. En dan wel op een heel opmerkelijke manier: met behulp van een commerciële dna-databank.

Link met ver familielid

Dat soort databanken is gevuld met genetische data van mensen die vrijwillig hun dna opsturen om het te laten analyseren. Mensen doen dat bijvoorbeeld omdat ze graag willen weten waar hun voorouders vandaan komen, of hoe hun stamboom precies in elkaar zit. Inmiddels zijn er verschillende Amerikaanse bedrijven die op deze manier tegen betaling dna analyseren.

Met behulp van data uit zo’n commerciële dna-databank wist de politie een link te vinden met een verre verwant van de Golden State Killer. Daardoor was het mogelijk de groep van potentiële verdachten enorm te verkleinen en kon de dader uiteindelijk worden opgespoord.

Maar 2% van de bevolking nodig

Amerikaanse wetenschappers wilden weten hoe gemakkelijk je in zo'n database een spoor naar een verdachte vindt, en publiceerden onlangs hun bevindingen in het vakblad Science. De onderzoekers ontdekten dat je maar een heel klein deel van de bevolking nodig hebt om bijna iedereen te kunnen vinden, vertelt Arnoud Kal, dna-deskundige bij het Nederlands Forensisch Instituut. "Ze hebben uitgerekend in dat artikel dat je met ongeveer 2% van de bevolking in je databank bijna 100% kans hebt om een ver familielid te vinden. Dat is dus heel erg bijzonder, dat je eigenlijk maar zo weinig nodig hebt om zo veel matches te kunnen maken."

Wat mag wel en wat niet?

Het inzetten van commerciële dna-databanken biedt dus grote mogelijkheden voor het oplossen van strafzaken. Maar mag dat allemaal wel? Volgens Kal is daar een maatschappelijke discussie voor nodig. "Die dna-databanken komen tot stand op basis van dna dat vrijwillig wordt afgestaan voor een bepaald doel. Je mag het dus niet zomaar voor een heel ander doel gaan gebruiken. Daar ligt natuurlijk een groot deel van de discussie: in welke gevallen zou je dat wel kunnen en mogen doen, en in welke gevallen niet?"

Het verschilt ook per bedrijf welke voorwaarden er precies zijn en wat er met het dna uit de databank mag gebeuren, vertelt Kal. "Dus ik zou adviseren om goed na te gaan waar je voor tekent, als je je dna opstuurt. Wordt daarmee ook de weg vrijgemaakt om dit onderzoek te doen, om strafzaken op te lossen, of zegt zo’n bedrijf: nee, daar werken wij niet aan mee?"

Wil je meer weten over dna? Lees verder op NPO Focus.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere dinsdag- op woensdagnacht van 02.00 tot 06.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap