Ligt de oplossing voor kanker al 700 miljoen jaar onder water?

Er is bijvoorbeeld al een middel tegen leukemie – bloedkanker - gevonden in een spons. Andere stoffen in sponzen kunnen potentieel Parkinson en HIV genezen. Er bestaat zelfs al een zalfje tegen koortslip op basis van een Caribische spons.

Kunnen sponzen inderdaad een oplossing bieden tegen kanker, sinds 2007 doodsoorzaak nummer 1 in Nederland? "Potentieel zeker", vertelt mariene bioloog en spons-onderzoeker Jasper de Goeij in Focus.

Het grote probleem is dat het maar niet wil lukken om sponzen te kweken. Ze groeien niet in een laboratorium, of in een zee-aquarium, alleen in het wild. En alleen onder gecontroleerde omstandigheden kun je de benodigde stofjes verder onderzoeken en in de gewenste hoeveelheid uit de sponzen halen.

Oorlog op de zeebodem

Hoe kan het eigenlijk dat sponzen potentieel een middel tegen kanker aan boord hebben? Dat heeft alles te maken met het feit dat ze vastliggen op de zeebodem, legt De Goeij uit. "Ze kunnen niet weglopen, terwijl er veel gevaar is op zo'n rif. Dus je moet jezelf op andere manieren verdedigen. Dat gebeurt vaak door chemische oorlogsvoering."

Dieren bestoken elkaar op de zeebodem dus met stofjes om zich te verdedigen. "Dat moeten enorm potente stofjes zijn, want ze lossen onmiddellijk op in talloze liters water." De stofjes van sponzen gaan de celdeling van hun vijanden tegen, zodat die niet over de sponzen heen kunnen groeien.

En het tegengaan van celdeling, dat is nu precies wat je wil bij kanker. Want het grote probleem van kanker is dat kankercellen zich in hoog tempo delen. Geen wonder dus dat de wetenschap – en de farmaceutische industrie – zich een aantal jaren geleden vol op de spons stortte. Want kanker genezen – en veel geld verdienen – dat wil iedereen wel.

Enorme kansen

Omdat het kweken maar niet wilde lukken, zijn resultaten tot dusver grotendeels uitgebleven. Maar volgens De Goeij liggen er nog steeds enorme kansen. Wetenschappers blijven nieuwe stoffen in sponzen ontdekken met mogelijke toepassingen, het zijn er inmiddels tienduizenden. Omdat sponzen intensief samenleven met bacteriën, zou een deel van die stoffen wel eens geschikt kunnen zijn als antibiotica.

Des te meer reden dus om te blijven proberen de sponzen te blijven kweken. Daarvoor is eerst meer onderzoek nodig. Wetenschappers wisten aanvankelijk bijvoorbeeld niet dat het dieet van sponzen voor 90% uit suikers bestaat. Zonder dat soort basiskennis zal het moeilijk blijven om sponzen te kweken.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in de podcast Focus Wetenschap