'Marslanding meer demonstratie dan wetenschappelijke missie'

De Marslanding is live te bekijken via deze stream. Op NPO Radio 1 doen we live verslag vanuit Darmstadt, waar het hoofdkantoor van de ESA zit.

Luister ook naar het gesprek met Fred Jansen van de ESA, vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal:

ESA-wetenschapscoördinator Rolf de Groot was tot voor kort de coördinator van ExoMars, de naam voor de Marsmissie van de ESA. Deze missie bereikt vandaag haar hoogtepunt doordat de ESA zal proberen een lander (met de naam Schiaparelli) op een correcte manier op Mars te laten neerstrijken én een satelliet (met de naam TGO) in een correcte baan rond Mars te brengen.

Rolf is erg opgewonden, en dat valt best te begrijpen. Na jaren voorbereiding zou hij heel graag op het einde van deze dag een Duits biertje willen drinken op het succes van ExoMars. Maar de lat ligt erg hoog. De eerste ESA-missie om een toestel op Mars te doen landen (met de Beagle II in 2003) mislukte.

Correct landen op Mars is in het verleden al zó vaak mislukt dat sommige astronomen al spottend van een Marsvloek spreken. Bovendien beleeft de rode planeet momenteel ook nog eens haar stofstormseizoen.

"Een correcte Marslanding is inderdaad een van de moeilijkste zaken in de ruimtevaart," vertelt De Groot. "Maar ook het belang van de TGO-satelliet mag niet onderschat worden. Als deze niet in de juiste positie terechtkomt, kan hij, ofwel neerstorten, ofwel pas over twee jaar pas opnieuw in een correcte baan gebracht worden."

NPO Radio 1: Zegt de vorige, mislukte, ESA-landingsmissie op Mars veel over de kansen van de Schiaparelli-lander vandaag?

De Groot: Nee. De Beagle II verschilt niet alleen met de Schiaparelli omdat het een veel kleinere lander was, maar ook omdat de landing destijds een extra missie was. Deze werd op initiatief van Engeland uitgevoerd. In principe was deze landing succesvol. Maar als het toestel niet kon communiceren, omdat de zonnepanelen zich niet konden uitvouwen, dan heb je er natuurlijk weinig aan. De impact van het falen van de Beagle II was dus beperkt.

Maar het feit dat de Beagle II zonnepanelen had is wel belangrijk. De Schiaparelli moet het nu met niet-oplaadbare batterijen doen. Dat betekent dus dat de lander maar voor een zeer korte tijd wetenschappelijk onderzoek kan uitvoeren.

Dat klopt, de Schiaparelli is eigenlijk meer een technologiedemonstratie om te weten hoe we kunnen landen dan een echte wetenschappelijke missie. Als het echt een wetenschappelijke missie was geweest, dan hadden we wel zonnepanelen aan boord moeten nemen, en was hij ook groter, zwaarder en duurder. De vraag was dan of we deze wel klaar hadden gekregen voor de lancering. Wanneer onze Rover in 2020 op Mars zal landen, zal deze wel langer wetenschappelijk onderzoek kunnen doen, onder andere in de zoektocht naar leven.

Desondanks zal de Schiaparelli wel degelijk aan wetenschappelijk onderzoek doen, onder andere naar het elektrisch veld van de Rode planeet. Dat laatste is nog nooit eerder gebeurd. Hoe lang gaat hij het uithouden?

De levensduur van de batterij bedraagt twee dagen, maar we willen er natuurlijk zuinig mee omspringen. Daarom zal de Schiaparelli zichzelf enkel inschakelen wanneer er Mars-satelieten in de buurt voorbij vliegen. De lander zal dan enkel op die momenten metingen verrichten en signalen doorsturen. Met die zuinigheid kunnen we het misschien wel tien dagen volhouden.

Zal de TGO-satelliet op wetenschappelijk gebied eigenlijk niet belangrijker zijn? Niet alleen zal ze de atmosfeer van Mars in kaart brengen, ze zal ook een cruciale rol spelen in het doorsturen van gegevens die nieuwe toekomstige landers zullen versturen.

Dat hangt er van af aan wie je het vraagt. Sommige wetenschappers zullen het met jou eens zijn, maar andere vinden het dan weer belangrijk dat ze weten hoe ze op een correcte manier op Mars kunnen landen. En dat is ook zeer waardevolle kennis.

Maakt de ESA met deze missies ook voorbereidende plannen om mensen naar Mars te sturen?

Bemande missies zijn bij de ESA momenteel nog niet aan de orde en ik schat dat plannen hiervoor nog lang op zich zullen laten wachten. Na ExoMars zullen we vooral studies doen om later waarschijnlijk zogenaamde Sample Return-missies te kunnen maken. Daarbij hopen we in de toekomst bepaalde materialen van de Mars oppervlakte te kunnen nemen en deze dan terug te sturen naar de aarde. Zo zouden deze monsters in de laboratoria bestudeerd kunnen worden. Dat lijkt me een logischer vervolg op de resultaten van de ExoMars-missie.

Dit interview werd verzorgd door De Kennis van Nu wetenschapsredactie (NTR). Een langere versie van het interview kun je hier lezen.