De Tapeba’s willen hun vergeten moedertaal terug

Voor ons is het moeilijk voor te stellen dat het Nederlands verloren zou gaan. Je moedertaal is niet alleen een communicatiemiddel, het is ook een belangrijk onderdeel van je identiteit. Toch sterven er wereldwijd steeds meer talen uit, bijvoorbeeld doordat sprekers van bovenaf een andere taal krijgen opgelegd.

Het gebeurde de Braziliaanse Tapeba-indianen. Zij raakten hun eigen taal in de loop van de tijd kwijt en schakelden over op het Portugees. Eeuwig zonde, vinden ze nu, en daarom willen ze de taal van hun voorouders weer leren spreken. Ze willen er zelfs weer hun moedertaal van maken.

Toch een levende taal

Met hulp van de Nederlandse taalwetenschapper Leo Wetzels wisten de Tapeba’s te achterhalen welke taal dat geweest moet zijn. Het bleek te gaan om het Nheengatú, dat vlakbij de grens met Venezuela, 3.500 kilometer verderop, door een andere indianengroep nog steeds wordt gesproken. Hoewel de Tapeba’s de taal al zo’n 200 jaar kwijt zijn, heeft deze ergens anders dus al die tijd voortbestaan.

En dat komt mooi uit, vertelt Wetzels, want dat maakt het mogelijk de Tapeba’s de fijne kneepjes van hun oorspronkelijke taal weer bij te brengen. De taalwetenschapper zelf en zijn collega weten alles over de hoe de taal in elkaar steekt, maar echt vloeiend spreken ze de taal niet. Daarom organiseren ze uitwisselingen met moedertaalsprekers uit Noord-Brazilië, die de Tapeba’s spraaklessen kunnen geven.

Uitstervende talen

Op dit moment zijn er ruim 6.000 talen op de wereld, maar dat aantal gaat hard achteruit. Veel talen hebben nog maar een paar honderd sprekers. Vaak schakelen sprekers, vrijwillig of onder druk, over op een andere taal die in hun leefgebied dominanter is. Zodra mensen hun moedertaal niet meer aan jongere generaties doorgeven, kan een taal binnen een paar decennia verdwijnen.

Kwestie van de lange adem

Lange tijd werd de Braziliaanse indianen verteld dat hun talen – en zijzelf – minderwaardig waren. Maar tegenwoordig groeit hun zelfbewustzijn, samen met een hernieuwde interesse in hun oorspronkelijke taal en cultuur.

Toch is het niet niks, een verloren moedertaal nieuw leven inblazen. Ook al ziet Wetzels veel toewijding en enthousiasme bij de Tapeba’s, makkelijk zal het volgens hem niet worden: "Ik schat dat dit toch wel een kwestie wordt van tientallen jaren."

Hebben alle talen dezelfde oorsprong? En zijn er kenmerken die alle talen op de wereld delen? Lees verder op NPO Focus.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere nacht van maandag t/m vrijdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap