De Pioniers: Theofiel Middelkamp: 'Wat heb ik aan roem? Daar kan ik geen huis mee kopen'

We gaan naar het Vlaanderen van de jaren 20 en 30, naar de hoogtijdagen van de kermiskoers. Vrijwel elk weekend was er wel eentje te vinden. Hoe groot of klein een Belgisch dorp ook: waar de kermis was, was ook de kermiskoers. De lokale middenstand zorgde dan voor de prijzenpot. Voor de jeugd was zo’n kermiskoers vaak de opmaat naar wielerambities of zelfs -carrières. Deelname was nou eenmaal vrij eenvoudig: het enige wat ze ervoor nodig hadden, was een fiets.

Bijzonder is daarom het wielerverhaal van Theofiel Middelkamp, de in 1914 geboren Kieldrechtenaar die helemaal geen wielrenambities had. Sterker, hij was vooral een talentvol jeugdvoetballer en hád in zijn jeugd niet eens een fiets. Hoe hij dan toch een Nederlandse wielerpionier werd?

Daarvoor mocht Middelkamp zijn vijf jaar oudere broer bedanken, die wel in het bezit was van een fiets - zelf voor gespaard. Middelkamp mocht overigens ook zijn handige vingers bedanken: hij schoot zijn broer eens te hulp bij het repareren van een wiel, als beloning mocht hij ook een keertje rijden op de gloednieuwe fiets.

Het natuurlijke talent van Middelkamp viel vrijwel direct op en al gauw begon zijn naam rond te zingen in Kieldrecht en omgeving. Hadden ze hier een nieuw paradepaardje rondfietsen? Ja, was het enige antwoord. Al gauw verruilde Middelkamp de kleine kermiskoersjes voor grotere wielerwedstrijden; met Vlaamse straatraces verdiende hij wekelijks honderden Belgische franks bij elkaar.

'Ik heb nog nooit een berg gezien'

Ook aan de andere kant van de landsgrenzen bleef zijn succes niet onopgemerkt. Toen de Tourorganisatie in 1936 een Nederlands team van start wilde laten gaan, ging het op zoek naar geschikte kandidaten. Het verzoek van hogerhand: haal Middelkamp naar de Ronde van Frankrijk. "Ik heb nog nooit een berg gezien", antwoordde Middelkamp toen sportjournalist Joris van den Bergh om tien uur ’s ochtends bij hem op de stoep stond met het verzoek.

Maar Middelkamp ging akkoord. Hij pakte de trein naar Parijs, had geen idee waar hij moest zijn en volgde op goed geluk een groepje mannen dat fietsen bij zich had.

"Er was geen ploegleider, we waren op onszelf aangewezen. We moesten zelf onze koffer meesleuren. Het enige wat in orde was, was het eten." Niet alleen het eten was in orde, maar zeker ook zijn benen. En al helemaal voor iemand die naar eigen zeggen "nog nooit" een berg had gezien. In de tweede etappe, 230 kilometer lang, had hij bij de afdaling naar Grenoble zicht op de kopgroep. Na een inhaalrace bereikte Middelkamp met een nipte voorsprong als eerste de wielerbaan.

Zijn aankomst werd niet begroet met luid gejuich, maar met relatieve stilte. Want die Nederlander, 'Fiel' Middelkamp, die kenden de Fransen nog niet. Maar voor de Tourorganisatie, die hem had uitgenodigd, was zijn etappeoverwinning des te meer een succes.

Brieven voor Middelkamp

Zoals zijn natuurlijke wielertalent ooit was opgevallen in Frankrijk, ging op zijn beurt het Tour-succes van Middelkamp niet onopgemerkt voorbij aan Nederland. De hotels waar de Nederlandse ploeg verbleef, ontvingen dagenlang post: allemaal bedoeld voor Middelkamp.

Maar die blijk van waardering, daar had hij voor zijn gevoel weinig aan. "Wat heb ik aan roem? Met roem kun je niet naar de winkel." Het moge duidelijk zijn: Middelkamp fietste voor het geld, niet voor de eer. Na de editie van 1938, zijn derde deelname aan de Tour, maakte hij de financiële balans maar eens op.

"Weet je hoeveel ik verdiende aan de Ronde van Frankrijk? Nog geen 9000 frank." Nee, financieel gezien vond hij de Tour niet lucratief genoeg – hij stopte. "Wat heb je nou aan eer? Ik kan geen huis kopen met roem en eer. Ik kan een huis kopen met poen."