Misstanden in de topsport: 'Waar willen we heen, dat is de vraag'

Allereerst vindt Olfers het belangrijk om een kanttekening te plaatsen: in de meeste gevallen gaat het wel goed in de sport. “Ik heb veel van de zwarte kanten gezien en onderzocht, maar op zich blijkt ook dat in bijvoorbeeld de gymsport het maar een klein deel is waar het niet goed gaat. Maar een deel is wedstrijdsport en weer een klein deel daarvan is topsport.” De bijzonder hoogleraar Sport en Recht (Vrije Universiteit Amsterdam) publiceerde onder meer Ongelijke Leggers, een rapport over misstanden in de turnwereld.

Schuld en schaamte

Dat er veel verhalen uit diverse sporten naar boven komen, komt volgens Olfers ook doordat er überhaupt sporters hun verhalen zijn gaan delen. “Je zag dat ook bij #metoo: als mensen hun verhaal doen, wordt het voor anderen ook makkelijker om over die drempel te gaan – het gaat vaak over grote gevoelens van schuld en schaamte.”

Sportjournalist John Volkers stelt dat problemen in de topsport al veel langer spelen, en dan met name in het turnen. “Toen ik in 2011 bij de wereldbeker turnen Verona van der Leur volgde, mocht ik nog in de inturnruimte. Ze nam toen voor haar beslissende uitvoering één schijfje kiwi en iedereen deed alsof dat volkomen normaal was. En ik hoorde ook toen al verhalen van meiden die nog nooit ongesteld waren geworden.”

Eigen klimaat

Hoewel in verschillende sporten dezelfde soorten problemen lijken te zijn – zoals dieet in turnen, triatlon, wielrennen en roeien – moet niet te snel alles op een hoop gegooid worden, vertelt Olfers. “Het type ongewenst gedrag kan wel hetzelfde zijn, maar sporten hebben een eigen klimaat en omstandigheden.”

Het onderzoek zal gaan over sportcultuur in de breedste zin, legt Olfers uit. “Wat is een goede coach, een goed klimaat? Wat heeft geld voor invloed, en ouders en overheden? Welke normen en waarden gelden er? We onderzoeken elementen die bepalend zijn voor een cultuur om daarna te kunnen bekijken: wat is goed en wat is slecht?”

Wetenschappelijk model

Begonnen wordt met wielrennen, ijshockey en volleybal – uiteindelijk worden 24 sporten onderzocht. “Uiteindelijk rijgen we alles aan elkaar om te kijken wat sporten van elkaar kunnen leren.” Het doel is om tot een wetenschappelijk gedragen model te komen, legt de hoogleraar uit. “Wat bepaald nou een plezierige cultuur en waar kun je inzetten om het beter te maken?”

Een van de hoofdvragen wordt ook: staan grote ambities zo’n gezond klimaat niet in de weg? En die vraag is van belang gezien de top 10-ambitie die sportkoepel NOC*NSF heeft voor Nederland op Olympische Spelen. “Met ambitie op zichzelf is niets mis. Ik ben zelf als wetenschapper ook redelijk tomeloos met ambitie. Maar wel onder zo goed mogelijke omstandigheden met het welzijn van een kind en sporter centraal.”

Waar ligt de grens?

Het geheel in een model gieten is ingewikkeld, merkt Volkers nog op. “De grens ligt voor iedereen ergens anders. Zo werkte [Olympisch zwemkampioen] Sharon van Rouwendaal lang met de Franse coach Philippe Lucas. Hij is ongekend hard. Te hard vond ik. Het was een spel van aantrekken en afstoten waardoor zij excelleerde.”