De rol van de Kamervoorzitter: scheidsrechter, procesbegeleider of meer een dirigent?

Géén scheidsrechter

Pieter Omtzigt vergeleek de rol van Kamervoorzitter met die van een scheidsrechter. Hij verweet Bergkamp niet in te grijpen toen Wilders enkele persoonlijke aanvallen deed en zei dat een hoofddoek niet thuishoort in de Tweede Kamer.

Roderik van Grieken is directeur van het Nederlandse Debat Instituut. Hij vindt die vergelijking niet opgaan. "Een scheidsrechter bij een sportwedstrijd is van buitenaf aangesteld en hanteert de regels die elders bepaald zijn." De Kamervoorzitter is onderdeel van de Kamer zelf en kan alleen doen wat de Kamer met elkaar afspreekt. "Het is niet zoals een scheidsrechter die er alleen voor kan zorgen dat er anders gedebatteerd wordt."

Volgens Van Grieken kun je als Kamervoorzitter eigenlijk alleen iemand het woord ontnemen als zijn bijdrage afwijkt van het onderwerp of als je iemand beledigt. "Maar dat is al snel arbitrair, want wanneer is iets schelden?"

Dirigent

Voormalig Kamervoorzitter Frans Weisglas blijft ook bij de metaforen, maar noemt de Kamervoorzitter eerder een dirigent van een orkest (Kamer). "Als er in het orkest gemene en valse noten worden gespeeld zoals gisteren door Wilders, dan moet de dirigent ervoor zorgen dat het orkest weer harmonieus speelt. Dat deed de dirigent niet en daardoor werden andere musici boos."

Volgens hem kan de voorzitter met het Reglement van Orde wel op een aantal punten ingrijpen. "De Kamervoorzitter kan de microfoon uitzetten en een Kamerlid verzoeken de woorden terug te nemen. Ook kan een voorzitter een Kamerlid niet verder toestaan mee te debatteren of iemand voor de duur van het debat uit de Kamer laten verwijderen."

Fractievoorzitters

Volgens voormalig D66-voorman Alexander Pechtold ligt ook een rol voor de fractievoorzitters zelf om het debat in goede banen te leiden. "Weisglas had in zijn tijd vrij gemakkelijk, fractievoorzitters gingen elkaar zelf met woorden te lijf. Dát is democratie."

Volgens Pechtold is de invloed van de Kamervoorzitter beperkt en hij betwijfelt of het goed was geweest als Bergkamp Wilders het woord had ontnomen. "Dan had hij precies de chaos gekregen die hij wilde."

Nieuwe debattoon mislukt

Politieke commentator Kees Boonman vindt de kritiek op de Kamervoorzitter terecht, maar verwijt ook de Kamer zelf dat het zo snel uit de hand liep. "Het waren propjes schietende leerlingen en een juf die niet goed oplette." Hij concludeert dat die nieuwe debattoon voorlopig mislukt is.

Ook vindt hij dat premier Mark Rutte meer had kunnen doen toen na zijn openingswoord (waarin hij sprak over respect, eerlijkheid en openheid) de zaak van kwaad tot erger werd. "Toen de Kamervoorzitter begon te strompelen had hij het woord kunnen vragen als meest ervaren politicus en staatsman. Een gemiste kans", aldus Boonman.