2 miljard mensen naar stembus: maar zijn verkiezingen genoeg voor een goede democratie?

Het jaar van de verkiezingen

"Het is nog nooit eerder voorgekomen dat er in zoveel landen verkiezingen zijn", zegt historicus Eva Rovers bij Spraakmakers. Als historicus en filosoof stemt haar dat hoopvol, maar alleen verkiezingen zegt nog weinig over het functioneren van een democratie. "In Rusland en Rwanda zijn ook verkiezingen, maar alleen het feit dat er verkiezingen worden gehouden is geen garantie dat het ook een gezonde democratie is."

Een gezonde democratie heeft volgens Rovers vrije en eerlijke verkiezingen, maar ook zaken als vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en vrijheid van religie. "En is een gekozen parlement ook echt in staat om in alle vrijheid te regeren? Is er oppositie mogelijk? Ook is het belangrijk dat kleine partijen toegang hebben tot het bestel."

Méér dan parlementsverkiezingen

Maar Rovers ziet als directeur van Bureau Burgerberaad dat er meer is dan de klassieke parlements- of presidentsverkiezing als je democratie écht wil laten werken: namelijk het burgerberaad. "Een burgerberaad is een gesloten groep mensen die uit alle inwoners van het land wordt geloot."

Mini Nederland

In Nederland komt er nu voor het eerst een Nationaal Burgerberaad Klimaat. "In dit geval zijn er 175 mensen die meedoen", zegt Rovers. De loting zorgt voor een betere afspiegeling van de samenleving. "We hebben natuurlijk allerlei vormen van participatie en dan wordt gezegd dat iedereen mag meedoen." Maar in de praktijk zijn het vooral mannen van 55-plus met een universitaire opleiding die meedoen.

Bij de loting wordt bijvoorbeeld rekening gehouden met leeftijd en postcodegebied. "Je wil echt een soort mini-Nederland dat kan meepraten. Mensen uit alle mogelijke hoeken van het land, en alle walks of life."

'Het gaat om jouw levenservaring'

Meedoen is niet verplicht, zegt Rovers. Toch ziet ze vaak dat een actieve uitnodiging mensen overhaalt om mee te doen. "Als je zegt: het gaat om jou. Je hoeft nog niet eens iets over het onderwerp te weten, maar het gaat om jouw levenservaring en hoe jij in het leven staat. Voor mensen is het vaak de eerste keer dat de overheid hen om een mening vraagt en dan willen ze best graag meedoen."

De groep van 175 (soms meer, soms minder) buigt zich vervolgens over één onderwerp, bijvoorbeeld: de vergrijzing, de zorg of het klimaat. Ze gaan daarover met elkaar in dialoog, aangevuld door een deskundigen. "Die groep mensen komt vervolgens tot een pakket aanbevelingen. Vervolgens moet de politiek daar dan ook echt wat mee doen."

Hoe kan dit slagen?

Volgens Rovers is het belangrijk dat deelnemers in alle vrijheid aan een burgerberaad kunnen deelnemen. "Dat ze niet gestuurd worden richting een uitkomst en zelf kunnen aangeven wat voor soort deskundigen ze willen horen." Minstens zo belangrijk is het volgens haar dat ook de rest van Nederland voelt dat ze door mensen zoals zijzelf vertegenwoordigd worden.

De voorzitter van het burgerberaad heeft ook een belangrijke verantwoordelijkheid in het slagen van het beraad. "Dit is de belangrijkste schakel tussen het burgerberaad, het parlement en de regering. Het gaat natuurlijk om de vertaalslag." Vervolgens is het aan de regering om er iets mee te doen, zegt Rovers. Maar de aanbevelingen zijn niet bindend. "Daar voorziet onze grondwet niet in. Het laatste woord ligt altijd of bij de Tweede Kamer of bij een gemeenteraad."