Oud-minister Nijpels: 'Gebrek aan politieke wil voor oppakken klimaatprobleem'

Nederland voerde in de jaren tachtig als een van de eerste landen ter wereld klimaatbeleid. In 1988 sprak Koningin Beatrix in haar kersttoespraak over de gevolgen van niets doen tegen klimaatverandering. "Wat wij thans meemaken, is niet de vernietiging van de aarde in één klap, maar in een stil drama. (…) Langzaam sterft de aarde. En wordt het onvoorstelbare, het einde van het leven zelf, toch voorstelbaar. Waarschuwingen zijn er genoeg geweest."

Politieke keuzes

De achteruitgang van de natuur - door slechte lucht-, bodem- en waterkwaliteit en een verzuringsprobleem - leidde tot veel onderzoek en het eerste Milieubeleidsplan. Dit gebeurde onder leiding van toenmalig milieuminister Ed Nijpels, die in 1989 in Noordwijk ook de eerste internationale klimaatconferentie organiseerde.

Sinds de toespraak van Beatrix is er meer koolstof in de atmosfeer terecht gekomen dan in de hele geschiedenis daarvoor. In 2024 werden er meer fossiele brandstoffen verbrand dan ooit tevoren, en wereldwijd stegen emissies in de afgelopen tien jaar met acht procent.

In Nederland heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) recent ingeschat dat het nationale klimaatdoel voor 2030, een reductie van 55% voor broeikasgasemissies ten opzichte van 1990, 'heel erg onwaarschijnlijk' is. Dit komt deels door vertragingen in de implementatie van alternatieve vormen van energie zoals windmolenparken en groene waterstof, maar ook door "politieke keuzes", aldus het PBL. Het PBL roept op tot extra beleid met snelle impact, om het doel te halen.

'Meegestribbeld'

Nijpels stelt dat er al decennialang een gebrek aan politieke wil is om de klimaatproblematiek op te pakken. "In 'Zorgen voor Morgen' stond al dat vermesting en de uitstoot van CO2 een probleem is voor ons land. Het is allemaal niet nieuw."

Hij vindt dat zijn oud-partijgenoot en Mark Rutte het klimaatbeleid een beetje links heeft laten liggen. "De grootste partij in Nederland had de leiding moeten nemen bij het debat over belangrijke maatschappelijke vraagstukken. Maar Rutte heeft alleen maar 'meegestribbeld'. En uiteindelijk is de politiek verantwoordelijk."

Milieujurist Laurie van der Burg denkt dat er veel beleid is dat om de bron van het probleem heen draait, namelijk het gebruik van fossiele brandstoffen. "Zo hebben mensen het idee dat we heel erg druk bezig zijn met het aanpakken van de klimaatcrisis, maar ondertussen stijgt wereldwijd de uitstoot van CO2 nog steeds."

Volgens van der Burg is het probleem deels gekomen door de effectieve lobby van de fossiele industrie. "Er gaat veel meer subsidie naar fossiele energie dan naar hernieuwbare energie. Als de politieke wil er is om dat om te draaien, kan die transitie in een keer heel snel gaan. Daar put ik hoop uit."