Deskundigen: 'Nederland formeel niet in oorlog met Rusland, maar in de praktijk wel'

"Om met een land in oorlog te zijn, hoef je niet formeel de oorlog te verklaren,” zegt bijvoorbeeld hoogleraar international studies and global politics André Gerrits. "Je bent in de praktijk in oorlog met een land, als je een oorlog bestrijdt." Dat laatste doen we, vindt hij: "In deze oorlog hebben we de kant van Oekraïne gekozen. Dat hoefde niet, we hadden ook kunnen afzien van omvangrijke militaire hulp, maar dat hebben we niet gedaan."

Nederland zit in een schemerzone

Volgens hoogleraar conflictstudies Jolle Demmers zit Nederland op dit moment "in een schemerzone". Nederland hielp in eerste instantie Oekraïne aan bijvoorbeeld helmen, defensieve middelen, maar nu we ook offensieve wapens leveren (pantserhouwitsers), schuiven we meer op. Ook hoogleraar Geschiedenis en politiek van Rusland Hans van Koningsbrugge ziet dat Nederland steeds meer betrokken raakt bij het conflict. "We zitten op een glijdende schaal. Als offensieve wapens worden gebruikt voor het terugveroveren van De Krim of de Donbas, dan komt het wel dichtbij."

Volgens Demmers is het in elk geval geen bilateraal conflict meer tussen Rusland en Oekraïne alleen. Ook de Verenigde Staten zijn betrokken, stelt ze vast onder verwijzing naar het VN-handvest: "De VS verschaft al lange tijd inlichtingen aan het Oekraïense leger waar ze kunnen bombarderen. Dat mag formeel alleen maar om jezelf te verdedigen, maar als je dat gebruikt om de Russen aan te vallen, dan ga je de grens over naar betrokkenheid in het conflict."

Rusland handelt niet zo irrationeel

In tegenstelling tot wat soms in het westen gezegd wordt, vindt Jolle Demmers dat Rusland helemaal niet zo irrationeel handelt. "Eigenlijk vind ik dat Rusland heel voorspelbaar reageert." Als een van de partijen handelt vanuit emotie, dan is dat eerder Europa, stelt ze.

Ze vindt dat de Europese leiders zich al vanaf het begin van de oorlog escalerend hebben opgesteld en daarbij risico’s hebben genomen zonder een doordacht plan. "Stel dat het lukt om de Russen te verdrijven uit Oekraïne, wat gaat dan vervolgens de Russische reactie zijn? Het kan de ondergang van Poetin betekenen, dat acht ik niet onmogelijk. Maar er is ook zeker een kans dat Rusland gaat terugslaan met zijn nucleaire arsenaal. En dat zal mogelijk verder reiken dan Oekraïne…"

Alles op alles om te onderhandelen

Demmers houdt er rekening mee dat er ook buiten Oekraïne bommen gaan vallen in Europa. Ze snapt dan ook niet niet dat landen als Nederland zo eenzijdig inzetten op het leveren van wapens. "We moeten alles op alles zetten om te onderhandelen", vindt ze.

Ook André Gerrits hoopt op onderhandelingen. "De Russen uit Oekraïne verdrijven is onrealistisch en levensgevaarlijk," oordeelt hij. Onderhandelen kan wel: "Oorlogen eindigen vaak in een patstelling, als beide partijen bepalen dat stoppen met vechten meer in hun belang is dan verder vechten. Dat vind ik nu het meest realistische scenario."

Hans van Koningsbrugge is somberder: "Ik zie het eindigen als een uitputtingsslag. En zolang ze blijven vechten, hangt nucleaire dreiging boven ons…"