Dit zijn de grootste vooroordelen over de EU (en of ze kloppen)

1. 'Kleine landen hebben niks te zeggen in de EU'

Hebben kleine landen niks te vertellen? Dat was vroeger zo, volgens NRC-Europacommentator Caroline de Gruyter. "Voordat de EU ontstond, deden de grote landen eigenlijk maar wat en was er eens in de zoveel tijd oorlog. De kleintjes werden dan door de groten vermalen of vertrapt. Sinds de jaren 50 kunnen de kleine landen Frankrijk en Duitsland aan de hand van regels vastbinden."

Tegenwoordig kunnen de kleine landen juist de grote terechtwijzen aan de hand van die regels. "Je kan zeggen dat de EU de macht nivelleert. Luxemburg kan Duitsland tot iets dwingen."

Daarnaast kunnen kleine landen in coalities een grote machtsfactor zijn. "Nederland werkt veel samen met de Hanzegroep (met Ierland, Scandinavische en Baltische landen) om te voorkomen dat Duitsland te veel toegeeft aan de Fransen. Op een ander moment speelt Nederland juist weer met Fransen tegen de Duitsers. Iedereen zoekt continu contact met andere landen op het continent."

Tot slot is 'klein' maar een relatief begrip, volgens de Gruyter. Nederland behoort al snel tot één van de grootste landen. "Frankrijk en Duitsland zijn groot. Italië is wel groot, maar is alleen maar met zichzelf bezig. Spanje is een halfje, Polen ligt in de touwen door problemen met de rechtstaat en het Verenigd Koninkrijk vertrekt."

2. 'Zuid- en Oost-Europa kosten ons alleen maar geld'

Voormalig EU-ambassadeur Tom de Bruijn moet lachen om het vooroordeel dat Zuid- en Oost-Europa ons alleen maar geld kosten. "Het is een klein beetje waar, als je alleen kijkt naar de bijdrage van Nederland aan de EU-begroting. Dat is ongeveer zeven miljard, waarvoor we vier miljard terugkrijgen. Een land als Polen krijgt daarentegen tien miljard."

Hij rekent door: iedere Nederlander draagt per jaar zo'n 200 euro aan de begroting bij, terwijl iedere Pool juist zo'n 275 euro ontvangt. Dat klinkt nadelig voor ons, maar dat is het niet, volgens De Bruijn. "Als je kijkt naar wat we krijgen voor die 200 euro per jaar, dan zie je dat wij bovengemiddeld veel verdienen aan de EU."

Uit onderzoek blijkt dat een Nederlander 1500 euro per jaar overhoudt dankzij de voordelen van de EU, vult De Bruijn aan. "Wij verdienen dus disproportioneel aan de Europese Unie."

3. 'Al het EU-geld gaat naar de Franse boeren'

Eén van de belangrijkste uitgaveposten van de EU is het landbouwbeleid. En inderdaad: op nummer één van grootste ontvanger staat Frankrijk. "Maar dat is uiteindelijk maar een klein deel van het totaalbudget", relativeert econoom Mathijs Bouman.

"In totaal geeft EU aan directe inkomenssteun zo'n 400 miljard in zeven jaar tijd. Op jaarbasis is dat zo'n 50 à 60 miljard, waarvan 7 miljard naar de Fransen gaat", rekent Bouman voor. Wel daalt dat aantal: "In 1985 ging het om driekwart van de begroting, tegenwoordig gaat zo'n 37 procent naar de landbouw". Het budget voor regionale ontwikkeling heeft inmiddels het grootste budget.

Dan blijft overeind dat de Franse boeren in totaal het meeste geld ontvangen. "Maar dat is logisch: zij zijn met het meest."

4. 'De EU is een ondemocratisch bolwerk'

Christina Ecker, hoogleraar Europees recht aan de UvA, kan op zekere hoogte begrijpen dat er een beeld bestaat van een ondemocratisch bolwerk. "Er zijn veel gesprekken in achterkamertjes, maar uiteindelijk wordt over iedere wet gestemd in het Europees Parlement. Dat is openbaar."

Daarnaast is het door de grootschaligheid lastig om alles in het openbaar te bespreken, volgens Ecker. "We zijn met 28 landen bij elkaar." Ook zijn het juist de nationale parlementen die verdere democratisering tegenhouden, voegt ze toe.

5. 'Het EU-buitenlandbeleid is een janboel'

"Zoals in elk cliché zit er een kern van waarheid in", volgens buitenlandcommentator Paul Brill. Lange tijd werd gedacht dat de soft power (de welvaart en cultuur) van de EU voldoende was om macht uit te stralen, maar die tijden zijn over, volgens Brill. Opbouw van een militaire macht zou uitkomst bieden, maar dat ziet de commentator niet snel gebeuren. "Dat is een eeuwige spagaat."

Desondanks levert het EU-buitenlandbeleid heus wel eens wat op. "We slaan af en toe een klein deukje in een pakje boter, zoals de economische sancties tegen Rusland na de annexatie van het Oekraïense schiereiland de Krim", aldus Brill.