Moet PVV gedwongen worden om leden toe te laten? 'Je hebt een veiligheidsklep nodig'

Dinsdag stemt de Tweede Kamer over een motie over de Wet op politieke partijen (Wpp) waar op dit moment niks instaat over interne partijdemocratie. D66 zou daar graag verandering in zien. Ook de Raad van State vraagt zich af waarom het kabinet partijen als de PVV niet dwingt om meer leden toe te laten.

In feite is het al zo dat partijen een vereniging moeten zijn met leden, zegt Bijl van het Perikles Instituut, dat zich inzet voor versteviging van democratie. “Maar de PVV heeft daar een loophole in de wet ontdekt. Feitelijk is het geen partij.”

‘Wetgever moet zich hier vandaan houden’

Gerrit Voerman, hoogleraar Nederlandse politieke geschiedenis, vindt het voorstel nogal ver gaan en heeft principiële bezwaren. “Het zou mooi zijn als politieke partijen leden hebben, maar de vraag is of je het moet verplichten. Politieke partijen in de Tweede Kamer moeten de regering controleren en ik vind dat de wetgever zich zo ver mogelijk verwijderd moet houden van de interne organisatie van een politieke partij.”

Mocht je toch leden verplichten, komt daar ook een andere vraag bij, zegt hij: “Hoeveel leden moeten dat dan zijn? Nu staat er 1000. Waarom niet 500 of 1500? Destijds was de argumentatie: we moeten voorkomen dat partijen als lege hulzen functioneren.”

Hij wijst er ook op dat er veel mensen op de PVV hebben gestemd: “Miljoenen mensen hebben gestemd op de partij. In het algemene hebben mensen niet te veel moeite met het feit dat de partij heel anders is georganiseerd dan de meeste Nederlandse politieke partijen.”

‘Kieslijst is geen speeltje’

Bijl wijst op het grote belang van een interne partijdemocratie: “Kamerleden moeten tot een zelfstandig oordeel komen over de regering en het landsbestuur. Als een politieke partij te veel rond één persoon gaat draaien, kan dat resulteren in een kieslijst met alleen vazallen van de grote leider. Een interne partijdemocratie moet ook de verplichting hebben om bijvoorbeeld de kieslijst vast te stellen en dat dit geen leuk speeltje is van het verenigingsbestuur.”

Voerman wijst erop dat Kamerleden ook te maken hebben met fractiediscipline binnen de partijen, waardoor zij niet op hele zelfstandige wijze de regering controleren. “Zolang het mogelijk is om een politieke ledenpartij met eenzelfde soort programma als bijvoorbeeld de PVV, denk ik dat je het oordeel aan de kiezer over moet laten.” Kiezers kunnen zich er zelf voor inzetten om de PVV te democratiseren, zegt hij. “Er is ooit een poging geweest, waar zich maar zo’n dertig mensen voor meldden.”

Of kiezers zich daar wel of niet in interesseren, moet volgens Bijl niet uitmaken: “Dat is geen argument om het niet te doen. Zo hebben we ook een hele ingewikkelde procedure voor het wijzigen van de grondwet. Sommige politieke verenigingen vinden dat knap lastig en kunnen niet in één bestuursperiode de zaak er doorheen drukken. Dat is juist de reden waarom we die veiligheidsklep nodig hebben.”