Wanneer is iemand goed geïntegreerd? 'Zijn de lat steeds hoger gaan leggen'

"Respecteer je onze normen en waarden, ben je hier thuis en ben je ook nog eens bereid om diezelfde normen en waarden net als ik te verdedigen?" zei Dilan Yeşilgöz (VVD) naar aanleiding van het geweld in Amsterdam. Haar collega's in de coalitie echoden haar sentiment. "Ik dacht: daar gaan we weer", reageert Scholten.

Duveltje in een doosje

Volgens Scholten komt het integratiedebat "als een duveltje uit een doosje" regelmatig weer naar boven. "Er zijn problemen, dat is duidelijk", gaat Scholten verder. "Maar dat meteen weer koppelen aan een integratieprobleem en dat het mensen met een migratieachtergrond zijn, maar ook dat we met elkaar overeen moeten komen wat de normen en waarden van de Nederlandse samenleving zijn, slaat zo'n discussie helemaal plat."

Projecteren

"Het lijkt wel een soort obsessie", zegt Scholten over het integratiedebat. De "wereldproblematiek" en de bijbehorende veranderingen dreunen ook door in Nederland. "Je ziet dat iedere keer als wij met die veranderingen te maken krijgen en dat niet fijn vinden, dat het geprojecteerd wordt op migratie en integratie. En dat is heel jammer."

Precisiewerk

De politiek werkt niet met "precisie" in het benoemen van de wel aanwezige problemen, stelt Scholten. Het generaliserende "integratieprobleem" doet "heel veel mensen in Nederland met een migratieachtergrond" zich afvragen: "wat heb ik daarmee te maken en hoe lang blijf ik met dit soort discussies te maken hebben?"

De drie W's

Scholten stelt dat "gevoelens en beelden" de boventoon voerden tijdens het debat. En dat terwijl het CBS twee weken geleden een rapport uitbracht waarin gesteld werd dat de vooruitgang bij integratie juist toeneemt. Dat wordt gebaseerd op hoe goed iemand geëquipeerd is, de kennis die iemand heeft en de wil om te participeren, verduidelijkt Scholten. De drie W's zijn dus van belang: wonen, werken, weten.

Bovendien voert de overheid op dit moment ook "niet of nauwelijks" een integratiebeleid en wordt dat gezien als de eigen verantwoordelijkheid van een persoon. "Wat je eigenlijk ziet is dat we de lat steeds hoger zijn gaan leggen", zegt Scholten. Zo zijn de drie W's volgens de Nederlandse politiek "toch weer niet genoeg" en moet het gaan over normen, waarden, sociaal-cultureel en identiteitsvorming. "Dat wekt ook wel de suggestie dat het nooit genoeg is."

Assimilatie

Dat zou volgens Scholten duiden op assimilatie en sociaal-culturele aanpassing. "Dan is het wel de vraag: wanneer ben je dan Nederlands? Moet je je thuis voelen? Moet je alle Nederlandse normen en waarden omarmen? En wat zijn dat dan?"

Tegenstellingen

"Door het als assimilatie neer te zetten, wek je eigenlijk de suggestie dat sommigen iets minder vrij zijn in hun normen en waarden, want er is één set Nederlandse normen waarden", aldus Scholten. "Vaak spelen in een samenleving heel veel verschillende tegenstellingen een rol. Dat mogen we niet alleen maar reduceren naar dat ene element, de migratieachtergrond."

Onzekerheid

De Nederlandse politiek zou zich dus ook moeten afvragen waarom het integratiedebat telkens weer terugkomt, aldus Scholten. "Ik denk dat dat echt iets zegt over een onzekerheid in de Nederlandse samenleving en de snel veranderende wereld", zegt de hoogleraar. "Hoe verhouden we ons daartoe?"

Daarom zouden we op zoek moeten gaan naar een "gedeeld Nederlanderschap", wat tegelijkertijd ook eigenlijk de basis is van het integratiedebat, stelt Scholten. "Wat ontbreekt is een gemeenschappelijk verhaal over Nederland als migratie samenleving, dus het is belangrijk verbinding te zoeken tussen de diverse mensen die er zijn. En ook met de tijd mee te veranderen. Ik ben als geboren en getogen Nederlander al heel anders dan de generaties voor mij, dus het is geen vaststaand begrip."