Seksisme op het Binnenhof: 'Mooi is ze he? En ze is nog slim ook'

Onderzoeksjournalist van De Nieuws BV Anna Pleijsier ging voor dit onderzoek in gesprek met tien vrouwen die in het Haagse wereldje werken als journalist, Kamerlid, fractiemedewerker of lobbyist. Pleijsier legde hen de volgende vraag voor: hoe is het om hier als vrouw te werken?

2021 is net begonnen, maar de verhalen over grensoverschrijdend gedrag in Den Haag zijn niet van de lucht. D66 deed onderzoek naar Frans van Drimmelen, partijprominent en lobbyist die beschuldigd werd van seksueel overschrijdend gedrag. Kamerlid Dion Graus van de PVV zou zijn beveiligers betalen door ze seks te laten hebben met zijn toenmalige vrouw, schrijft NRC.

Uit onderzoek van De Groene Amsterdammer blijkt vrouwelijke politici bedolven worden onder tweets vol agressie en haat. Veel meer dan hun mannelijke collega's. Reden voor sommige vrouwen om te stoppen met het Kamerwerk of er überhaupt niet aan te beginnen. Van Drimmelen werd vrijgepleit. Maar uit het onderzoek komt ook naar voren dat negentien andere meldingen zijn gedaan van over "onveiligheid binnen de partij". Omdat de melders aangeven geen nader onderzoek te willen, sluit D66 de zaak.

De Kamervoorzitter, Khadija Arib, wilde niet reageren op de heftige beschuldigingen aan het adres van Dion Graus. Pas na twee weken had slechts één Kamerlid, Kathalijne Buitenweg van GroenLinks, de moed om zich uit te spreken. Ze kreeg weinig bijval. Dion Graus is nog steeds verkiesbaar.

Kijkend naar deze drie, recente, verhalen, lijkt het moeilijk te ontkennen dat er misschien iets aan de hand is in Den Haag als het gaat om seksisme of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Wat merken vrouwen die in het centrum van de macht werken daar dagelijks van?

'Mijn vrouw is niet thuis'

Maria* komt na een lange dag thuis. Ze is begin 20 jaar en nog niet zo heel lang lobbyist. In Den Haag spreekt ze met regelmaat Kamerleden die ze nodig heeft voor haar lobbywerk. Opeens krijgt ze een appje binnen van een getrouwd Kamerlid: "Mijn vrouw is niet thuis..." Het is niet het eerste appje dat ze van hem krijgt, het gaat al maanden zo. Ze vindt het verschrikkelijk en is he-le-maal niet geïnteresseerd in deze man, maar ze heeft dit Kamerlid nodig om haar werk succesvol te doen. Hoe moet ze hier in vredesnaam op reageren.

Maria is niet haar echte naam. Alle vrouwen willen per se anoniem blijven, omdat ze bang zijn dat het hun carrière zal schaden als ze hun verhaal doen. De tien vrouwen die zijn gesproken voor dit onderzoek hebben allemaal hun eigen verhaal, ervaren het allemaal anders en toch zijn er schrikbarend veel overeenkomsten tussen hun verhalen.

Een zevende zintuig

Veel van de vrouwen die Pleijsier sprak hebben last van ongewenste en onprofessionele toespelingen op hun uiterlijk. "Een Kamerlid zei: Ik heb je aangenomen omdat je mooi bent. Is het erg?", vertelt een oud-fractiemedewerker. "Collega's vonden mij een meisje", legt een Haagse journalist uit. "Ik werd van top tot teen door mijn baas bekeken, en toen moest ik met hem een klein hokje in", herinnert een lobbyist zich. Wat het problematisch maakt, is dat dit structureel gebeurt.

Voor sommige vrouwen resulteert dit gedrag in een gevoel dat ze hun functie alleen hebben om hun uiterlijk. Voor anderen resulteert het erin dat ze het idee hebben dat ze zich meer moeten bewijzen, meer moeten laten zien dat ze kundig zijn.

Acht van de tien ondervraagde vrouwen denkt nog steeds na over wat ze wel of niet dragen naar werk. "Als je sneakers draagt is dat te makkelijk, als je hakken draagt vraag je aandacht", zegt een fractiemedewerker. "Ik weet nog dat er een collega was die altijd keek naar de korte jurkjes van Kamerleden en er wat van zei. Veel vrouwen hadden toen korte jurkjes aan. Dat was toen gewoon een modefenomeen", vertelt een journalist. "Ik dacht daardoor toch: ik ga deze jurkjes niet meer aandoen naar mijn werk. Want als mijn collega daar zo naar kijkt, voel ik mij daar helemaal niet comfortabel bij."

Een andere lobbyist legt uit: "Ik had echt het idee dat als ik een rokje of een jurkje aan had, dat dat werd gezien als vrijbrief om te gaan flirten." Dit gedrag van collega's resulteert er bij veel vrouwen in dat ze op de achtergrond veel bezig zijn met hun uiterlijk. "Mannen realiseren zich niet hoeveel vrouwen hiermee bezig zijn. Dat ze een soort zevende zintuig hebben", vertelt een van de vrouwen. "Je bent constant bezig met: wat trek ik wel of niet aan? O wacht, ik heb al twee keer om een grapje gelachen, laat ik niet nog een keer lachen want anders dan komt het misschien verkeerd over. Hoe moet ik op deze opmerking reageren?"

Concluderend kan gezegd worden dat vrouwen, vooral als ze jong zijn, vanaf het moment dat ze binnenkomen in het Haagse wereldje ze kleine prikjes uitgedeeld krijgen over hun vrouw-zijn. Net zolang tot ze zelf een modus vinden om ermee om te gaan, of besluiten te vertrekken. Het gaat hierbij niet om dagelijkse grof seksueel overschrijdend gedrag, sterker nog: de mannen lijken precies te weten hoe ver ze kunnen gaan. Daardoor voelt het voor vrouwen nooit 'erg genoeg', maar het stapelt zich wel op.

De Haagse Kaasstolp: 'Het is een apart wereldje'

Het Binnenhof is op z'n zachtst gezegd geen normale werksetting. "Het is een apart wereldje", vertelt een Kamerlid. "Een vierkante kilometer waar Kamerleden, medewerkers, lobbyisten, journalisten, ministers, al het personeel door elkaar heen krioelt. Een heel klein, close wereldje. Mensen zijn veel van huis, maken lange dagen, slapen hier in een hotel of appartement." Oftewel: vriendschappen en werkrelaties dreigen soms door elkaar te lopen.

Een voormalig lobbyist legt het als volgt uit: "In Den Haag heb je veel beroepsgroepen die afhankelijk zijn van elkaar voor hun positie, voor het werk dat ze doen en of ze het goed kunnen doen. Het sociale contact en netwerk is ongelofelijk belangrijk. Dat zorgt ook voor afhankelijkheid." Als een Kamerlid dan te ver gaat, is het lastig om er iets van te zeggen, want je wil de relatie goed houden.

"Je wil een resultaat bereiken, en daardoor iets van iemand hebben. Maar op een gegeven moment is het niet meer grappig", vertelt een andere lobbyist. Toen een Kamerlid haar flirterige berichtjes stuurde, heeft ze na lang aarzelen besloten er deze keer wel wat van te zeggen, waarop het volgende gebeurde: "Ik zei: sorry maar ik flirt niet met je. Vervolgens heeft hij een zakelijke afspraak die wij hadden afgezegd".

Niet professioneel

"Bepaalde 'complimentjes' behoren gewoon niet in een professionele omgeving", zegt een Kamerlid fel. "Niet iedereen is professioneel. Dat is mijn conclusie." Een journalist vertelt dat op een borrel een mannelijk Kamerlid haar naam verkleinde en een arm om haar heen sloeg. Ze voelde zich daar niet prettig bij: "Als ik op een feestje sta en een vriend van een vriend doet dat, dan heb ik daar geen moeite mee. Maar dit is een andere verhouding. Iemand waar ik mij professioneel tot wil verhouden. Daardoor voel ik mij niet serieus genomen. Ik wil gewoon dat de ander professioneel met mij omgaat."

It's a man's world

Ook erkennen de meeste vrouwen (zeven van de tien) dat het Binnenhof een mannenwereld is. "De man is nog steeds de norm in het Haagse wereldje", legt een van de vrouwen uit. "Je krijgt het idee dat je blij mag zijn dat je 'mee mag doen'. In plaats van dat je zelf leidend bent als vrouw, moet je je inpassen in de mannelijke norm." Volgens een Kamerlid is "het machogedrag is absoluut aanwezig." Iemand anders zegt: "Het is een wereldje waarbij de sfeer hangt: take it or leave it. Dit is hoe het hier gaat, als je er niet tegen kan, is dat jouw probleem."

Een voormalig lobbyist legt uit wat het werken in een 'mannenwereld' concreet voor haar betekent: "Ik krijg bij veel mannen het gevoel dat je je plek moet verdienen. Als je ze dan eindelijk hebt overtuigd van dat je kennis van zaken hebt, sommige mannen dan bijna voor je vallen. Dat ze dan denken 'Wow, je bent nog slim ook!' Gast, waarom denk je dan dat ik deze positie heb?"

Maar niet iedereen is het ermee eens. "Zo'n sfeer zorgt ervoor dat de iets mannelijke vrouwen eerder boven komen drijven. Maar ja, is het dan nog steeds een 'man's world'? Ik weet het niet", zegt een journalist. "Minder assertieve mannen zullen zich misschien ook minder thuis voelen daarin. En die komen ook niet bovendrijven." Een voormalig lobbyist vertelt: "Ik heb veel stereotype masculiene eigenschappen. Dat maakt dat ik het red in dit wereldje."

'Een apenrots bij uitstek'

Dat in Den Haag de macht verdeeld wordt, speelt ook een rol. Doordat mensen zich machtig voelen of zichzelf belangrijk achten, kunnen ze het idee krijgen dat ze meer kunnen maken. "Dit is een apenrots bij uitstek want hier wordt de macht verdeeld van het land. Dan kan je doen alsof die apenrots er niet is, maar succes daarmee", zegt een journalist.

Toch geven bijna alle vrouwen (negen van de tien) aan dat dit niet alleen hier gebeurt. "Wat er in politiek Den Haag gebeurt als we het hebben over MeToo of breder, intimidatie, positie van vrouwen, gebeurt op alle plekken in de samenleving waar je te maken hebt met macht", zegt een fractiemedewerker. "Op de Zuidas is het denk ik nog erger", zegt een journalist. "Den Haag is een soort Zuidas-light."

Leeftijd speelt een rol

Daarnaast speelt leeftijd een hele belangrijke rol, daar zijn alle ondervraagde vrouwen het over eens. Een Kamerlid: "Nu ik de gezegende middelbare leeftijd heb bereikt merk je dat dat afneemt." Andere vrouwen die verder in hun carrière zijn herkennen dit ook: "Ik merkte dat toen ik jonger was en vrijgezel, ik veel meer 'last' had van seksistische opmerkingen dan toen ik ouder was en kinderen had."

Een ander Kamerlid zegt dat de sfeer vooral problematisch is voor jongere vrouwen: "Je herkent het minder snel. Je wil jezelf vooral bewijzen." De jonge vrouwen die Pleijsier sprak beaamden dit. "Leeftijd speelt zeker een rol", zegt een voormalig lobbyist: "Je wil dan stappen zetten en bent daarmee iets kwetsbaarder dan als je in een betere positie zit en meer zelfvertrouwen hebt qua carrière."

"Als ik achteraf terugdenk aan dingen die ik heb laten gebeuren, denk ik echt what the fuck?", vertelt een journalist. Vrijwel alle vrouwen zeggen dat ze, nu ze ouder zijn, heel veel opmerkingen en appjes niet meer zouden accepteren. maar toen simpelweg niet beter wisten, of te onzeker waren.

'De vrouw is nog steeds de slet'

Daar ligt ook een verantwoordelijkheid bij de mannen in kwestie: "Ik denk omdat mensen macht hebben hier, ze er ook bewuster en verantwoordelijker mee om moeten gaan. Met macht komt een zwaardere verantwoordelijkheid. Mensen moeten actiever nadenken: is wat ik doe nu wel oké? Die vraag mag je best stellen. Dat betekent niet dat je nooit fouten mag maken, of dat er geen relaties kunnen opbloeien. Je moet je bewust zijn dat de grens fragiel is in deze omgeving. Extra dan op andere plekken", zegt een medewerker.

Alle vrouwen geven aan dat het prima is als er relaties opbloeien in een werkomgeving, zolang er maar geen scheve verhouding is. Toch voelen veel vrouwen zich ergens een beetje op hun hoede. "Als er iets gebeurt of opbloeit wordt er veel over geluld. Het gekke is dat nog steeds de vrouw dan als slet wordt gezien die met een man aanpapt, terwijl ze het allebei willen", zegt een journalist. "Als er iets voorvalt tussen een leidinggevende (man) en ondergeschikte (vrouw), ook al is het met wederzijds instemmen, trekt de vrouw altijd aan het kortste eind", vertelt een van de andere geïnterviewden.

Geen rancune

Wat ten slotte alle vrouwen benadrukken: wij zijn niet zielig. Opmerkingen als: "Ik voel geen rancune", "Ik ben hartstikke capabel om hiermee om te gaan", "Ik ga met plezier naar mijn werk", "Dit hoort nu eenmaal bij deze baan en dit wereldje", en ga zo maar door komen voorbij.

Deze vrouwen komen niet over alsof ze huilend in een hoekje zitten als een man een keer een seksistisch grapje tegen ze maakt. Het zorgt er, naar eigen zeggen, ook niet voor dat deze vrouwen hun werk niet kunnen doen of met buikpijn achter hun bureau zitten. Maar op de vraag: 'Dus eigenlijk is er niks aan de hand?', zeggen vrijwel alle vrouwen (negen van de tien) dat dat een onjuiste conclusie zou zijn. "Als je denkt dat er niks aan de hand is hier, heb je het echt niet begrepen", zegt een journalist.

Het is voor de vrouwen, op een na, een dagelijkse realiteit waar ze een modus in hebben gevonden die voor hen werkt. Na een aantal jaar zijn ze eraan gewend, weten ze wanneer ze er wel of niet wat van zeggen, en krijgen ze steeds meer zelfvertrouwen omdat ze groeien in hun functie, waardoor de sfeer en de opmerkingen minder met ze doet. Maar wat als een paal boven water staat is dat vrijwel alle vrouwen, vooral als ze net beginnen, hiermee moeten dealen en hiermee moeten leren omgaan.

'Het wordt het probleem van de vrouw gemaakt'

Het is een vorm van ongelijkheid. Of zoals een van de geïnterviewden zegt: "Het wordt vaak het probleem van de vrouw gemaakt, terwijl een man ook kan nadenken of een opmerking wel of niet kan."

Het probleem is dat dit gedrag zo genormaliseerd is, ook op andere plekken in de samenleving, dat vrouwen het maar hebben geaccepteerd. Maar juist op een plek als de Tweede Kamer, waar de macht en de volksvertegenwoordiging van ons land zit, zou je meer mogen verwachten. "De politiek heeft een voorbeeldfunctie. We zijn niet verheven. Maar het zou minder snel moeten voorkomen", aldus een Kamerlid.

Kathalijne Buitenweg van GroenLinks verwoordt dit mooi op haar Facebookpagina, waar ze een reactie schreef op het verhaal over PVV-Kamerlid Dion Graus: "De Tweede Kamer is niet slechts een bedrijfsverzamelgebouw. Samen vormen we de volksvertegenwoordiging, en als het ergens nodig is dat de norm helder bevestigd wordt, dan is het wel hier. Een voortdurende publieke stilte geeft de indruk dat daders er wel mee zullen wegkomen. Die indruk is schadelijk."

Hoop?

Op één vrouw na, geven alle vrouwen in dit onderzoek aan dat ze het idee hebben dat de situatie is verbeterd na de MeToo-beweging. Ook zien ze dat jonge vrouwen steeds meer voor zichzelf opkomen en dat vrouwen die verder in hun carrière zijn, jonge vrouwen op weg helpen.

Er is dus hoop. Maar er is nog werk te verzetten op het Binnenhof. Want als negentien vrouwen aangeven zich onveilig te voelen binnen D66, als vrijwel alle vrouwen nog steeds 'schatje' of 'lieverd' genoemd worden door hun mannelijke collega's, en de Kamer nog steeds stil is nadat een van haar leden beschuldigd wordt van zijn vrouw seks laten hebben ter betaling, is er nog werk aan de winkel.

Zo ook met dit onderzoek. In dit artikel zijn maar een fractie van de onderzoeksbevindingen gedeeld. In deel twee van deze reeks komt aan bod waar je terecht kunt als je iets wil melden. Wat is er binnen partijen, lobby-bedrijven, redacties en de Tweede Kamer als organisatie eigenlijk geregeld voor vrouwen? En werkt het?

Heb je tips? Mail naar anna.pleijsier@bnnvara.nl

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.