Torenhoge prijzen, wel enorme winst voor supermarkten: 'Dan werkt de vrije markt dus niet'

De Tweede Kamer debatteert vandaag over de middenklasse. Niet alleen de prijzen van A-merken zijn gigantisch gestegen, ook over het algemeen zijn boodschappen de afgelopen twee jaar met 14 procent omhooggegaan. En die stijging voelt de consument in de portemonnee. Dat is wel te verklaren, vertelt Smits. Zo worden de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne als drijfveren voor de hogere prijzen genoemd.

Wereldgebeurtenissen

Maar sinds die wereldgebeurtenissen blijven de prijzen stijgen. De boosdoener zijn volgens Smits vooral de grote voedselconcerns die A-merken produceren. "Die zijn de prijzen gaan opdrijven. Tijdens corona zagen ze dat ze het konden verhogen met 8 procent en dat mensen het bleven kopen. Dat zijn ze daarna blijven doen", aldus de journalist.

Niet de Nederlandse politiek maar de Europese is aan zet, meent Smits. "Het moet via Brussel gedaan worden. Die prijsverschillen tussen België, Nederland en Duitsland zijn niet de bedoeling. We hebben een interne markt in de EU om dat een beetje recht te trekken."

Klant is koning?

"Is de klant nog koning bij de supermarkt?" vraagt Joris Thijssen, Tweede Kamerlid namens GroenLinks-PvdA, zich af. De Tweede Kamer heeft de grote supermarkten uitgenodigd om dat te bespreken, maar dat werd afgewezen. "Dat vind ik schandalig." Thijssen erkent dat concurrentie en een vrije markt moet zorgen voor lagere prijzen, maar dat gebeurt nu niet.

"Bij die hoge inflatie zijn er een hoop bedrijven die de prijzen alsnog meer hebben verhoogd voor meer winst. De winsten zijn veel meer gestegen dan de inflatie", gaat Thijssen verder. "Dan werkt de markt dus niet. De marktmeester, de politiek, moet kijken of het dan nog werkt." De supermarkten moeten volgens Thijssen verantwoorden hoe dit mogelijk is.

Concurrentie

Marc Jansen, directeur van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), lijkt het een "uitstekend idee" om met de politiek om de tafel te gaan, maar stelt dat concurrenten elkaar niet het achterste van hun tong gaan laten zien als ze gezamenlijk naar de Tweede Kamer moeten komen. "Maar we nodigen de Tweede Kamer graag uit om te bespreken waarom die prijzen zo hoog zijn. Dat is namelijk voor een deel aan de overheid te wijten."

Hogere kostprijzen

Jansen haalt de gestegen kosten voor onder andere energie, lonen en accijnzen als redenen voor de hogere kostprijzen van producten. "Dat moet de consument opbrengen." De directeur van CBL stelt dat supermarkten ook helemaal niet zulke hoge winstmarges hebben.

Uitvechten

Retailstrateeg Hans Eysink Smeets verwacht niet dat de politiek de supermarktprijzen kunnen verlichten, maar dat de supermarkten en producten het met elkaar moeten uitvechten. "Anders staan de schappen leeg." Consumentenpscholoog Patrick Wessels meent dat het vooral gaat om het gevoel van onmacht dat de consument ervaart. "Mensen moeten zoeken naar mogelijkheden. Maar die zijn er niet, het is overal ontzettend duur."

Gevoel van controle

Wessels neemt als voorbeeld hoe mensen voor een bepaald bedrag gaan tanken, om zo het gevoel van controle te hebben over de uitgave. "Maar dat klopt. Je krijgt gewoon minder voor dezelfde prijs." De consument zit dan ook in een "spagaat", zegt de consumentenpsycholoog. "Het gevoel is veel belangrijker dan het werkelijke bedrag dat we uitgeven."

Beller Inge Posch vindt dat de btw op eerste levensbehoeften geschrapt moeten worden. "Gooi de btw maar op chips en cola omhoog, maar haal het compleet weg van groenten, fruit, melk, brood en eieren." Luisteraar Douwe de Boer vindt het niet de taak van de politiek. "We leven in een vrije economie en dat moet zo blijven. De bal ligt bij de producenten en de supermarkten."