Rutte overleeft motie van wantrouwen ternauwernood na marathondebat

"Ik heb de boodschap gehoord en neem hem zeer ter harte", reageerde Rutte kort op de stemmingen na het debat. Rutte zei zijn "stinkende best" te gaan doen om het vertrouwen terug te winnen. Hij acht zichzelf nog altijd geloofwaardig, "anders zou ik het niet doen". "Ik zou hier niet staan als ik zelf niet overtuigd was van mijn visie op de gang van zaken."

Op de vraag of hij al concrete plannen heeft om zijn bevlekte blazoen op te poetsen wilde Rutte niet ingaan. "Het is nu 03.00 uur. We gaan het stap voor stap doen."

Echt iets verkeerd gedaan

Rutte is zwaarder beschadigd dan ooit, zegt politiek verslaggever Wilco Boom in het NOS Radio 1 Journaal. "Zelfs als coalitiepartijen zo kritisch zijn, dan heb je echt iets verkeerd gedaan." Boom denkt dat de kabinetsformatie een lastig verhaal wordt, nu de leider van de grootste partij door niemand echt meer wordt vertrouwd, behalve door zijn eigen partij.

"Met PVV en Forum voor Democratie wilde hij zelf al niet in een kabinet. Linkse partijen hebben de motie van wantrouwen gesteund, dus dat die met hem in een kabinet willen is ook uiterst onwaarschijnlijk. Wat overblijft is de huidige coalitie, maar die partijen hebben er ook niet veel trek in. Dat wordt dus een razend ingewikkelde klus."

Maar is er ook een andere kant, zegt Boom. "Je kunt ook zeggen: Rutte is net Houdini, hij is weer ontsnapt. En misschien komt het vierde kabinet er ook nog wel."

Forse deuk

D66-leider Kaag was tijdens het debat bijzonder kritisch over de VVD-leider en diende de motie van afkeuring in samen met CDA-leider Hoekstra. Kaag zei daarbij dat het voor haar niet vanzelfsprekend is dat Rutte hierna het voortouw neemt in de formatie. "Mijn vertrouwen in Rutte heeft een forse deuk opgelopen. Dat neem ik hem kwalijk." Hoekstra zegt daar niets toe te voegen te hebben. Ook coalitiegenoot CU sloot zich daarbij aan.

De motie van afkeuring is niet het zwaarste middel dat het parlement kan inzetten tegen een bewindspersoon. Dat is een motie van wantrouwen, die werd ingediend door PVV-leider Wilders en Baudet van Forum voor Democratie. De voltallige oppositie steunde deze motie, maar met drie stemmen tekort haalde de motie het niet.

De leider van D66 benadrukte dat ook de motie van afkeuring "een heel zwaar middel" is. Door PvdD-leider Ouwehand gevraagd welke conclusie Rutte moet verbinden aan deze motie, reageerde ze: "Het zou mij ten diepste raken. Ik zou mijn conclusies eraan verbinden."

Gevraagd welke conclusie Hoekstra aan deze motie zou verbinden als hij Rutte was, zei de CDA-leider dat hij niet Rutte is. "Ik heb me daar ook niet in te verplaatsen. Ik ben niet al tien jaar leider en al helemaal niet van de VVD." Hij zei dus niet of hij vond dat Rutte moest aftreden.

Hoekstra voegde er wel aan toe dat voor zijn partij het van belang was in welke rol Rutte optrad: VVD-leider of minister-president. "Ik vind dat je dat onderscheid moet maken bij een motie van wantrouwen in een situatie die gaat over de fractieleider van de VVD en niet zijn capaciteiten als de demissionair premier."

Excuses voor Omtzigt

Rutte was in de Tweede Kamer om uitleg te geven over de vrijgegeven gespreksverslagen van de teruggetreden verkenners Jorritsma en Ollongren. Uit zijn verslag bleek dat hij het, in strijd met wat hij eerder zei, wel degelijk over de positie van Pieter Omtzigt heeft gehad met de verkenners. Hij zei dat zelf "verkeerd herinnerd" te hebben, wat de Kamer niet van hem aannam.

Rutte bood aan het begin van de nacht excuses aan Pieter Omtzigt aan, wiens naam te lezen was op een notitie die oud-verkenner Ollongren bij zich droeg toen ze het Binnenhof verliet. "Heftig voor hem", noemde Rutte de situatie. "Dat spijt mij ten zeerste."

Ontstemde parlementariërs

De kritiek op Rutte zwol gisterochtend verder aan toen hij in de Kamer zei dat hij 's ochtends om 07.30 uur al "via via" had gehoord dat Omtzigt was genoemd in zijn gesprek met de verkenners. Dat was ruim voor de rest van de Tweede Kamer, die hun eigen gespreksverslag tussen 09.00 en 10.00 uur konden inzien, waarop de stukken naar de Kamer gingen.

De parlementariërs, zeer ontstemd over die gang van zaken, eisten dat Rutte zou vertellen wie zijn bron was, maar dat weigerde hij. De oud-verkenners Ollongren en Jorritsma, die ook in de Kamer waren, zeiden later niet de bron te zijn. Ook de nieuwe verkenners Van Ark en Koolmees, die voor uitleg naar de Kamer waren geroepen, ontkenden.

In het debat zei Rutte vannacht dat hij ten onrechte de indruk kan hebben gewekt dat "de toegang tot macht en informatie niet gelijk is verdeeld". "Waar vertrouwen geschonden is, zal ik keihard werken dat te herstellen."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.