Welke financiële uitdagingen staan kabinet-Schoof te wachten in de voorjaarsnota?

Voorjaarsnota als politiek onderwerp

De twee vaste momenten waarop gesproken wordt over de begroting is bij de voorjaarsnota en op Prinsjesdag. Traditioneel was de voorjaarsnota vooral een inventarisatie van wat er dat jaar verwacht wordt. Maar de laatste tijd wordt het steeds meer een politiek onderwerp, omdat er gekeken wordt naar het jaar daarop, in dit geval 2026. "We hebben grote mee- en tegenvallers gehad. Bijvoorbeeld de vermogensbelasting in box 3, dat gaat over miljarden", legt Wolzak uit.

Ramingen

Omdat er volgens de ramingen van het CPB 8 miljard meer te besteden is, lijkt het alsof we het goed doen. Maar het gaat erom dat het tekort kleiner is dan verwacht. Toch blijft het volgens Wolzak een meevaller. "Als het tekort boven de Europese norm van 3 procent komt, moet er bezuinigd worden. En die kans is nu klein, wat de onderhandelingen weer makkelijker maakt."

Het CPB gaat uit van het beleid wat er nu is. Een meerderheid van de Tweede Kamer wil extra geld voor Oekraïne, maar die uitgaven zijn nog niet meegerekend. In juni vindt de NAVO-top plaats. Op dit moment is het de afspraak om 2 procent van het BBP aan defensie uit te geven. Mocht dat naar 3 procent gaan, moet Nederland 10 miljard euro per jaar extra ophoesten.

Uitvoerbare plannen

Ook al blijkt de raming niet te kloppen, wil dat nog niet meteen zeggen dat het overschot uitgegeven kan worden. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat er meer geld overblijft vanwege krapte op de arbeidsmarkt. Geld dat gereserveerd was voor de aanleg van energienetten kan niet zomaar naar een ander doel gaan. "Kamerleden zouden geen plannen in de begroting moeten zetten waarvan ze weten dat ze niet uitvoerbaar zijn", zegt Wolzak. Daarom komt er een studiegroep die naar de manier van ramen gaat kijken, in de hoop dat lastenverhoging niet nodig is.

Btw-verhoging

In het hoofdlijnenakkoord hebben partijen afspraken gemaakt hoe met dit soort meevallers om te gaan. Zolang het tekort groter is dan anderhalf procent van de economie, gaat het gewoon de schatkist in. Desalniettemin worden de hoofdpijndossiers er niet minder om.

De btw op is zo'n heikel punt. Daarvan is vorig jaar afgesproken dat het voor een aantal sectoren omhooggaat van 9 naar 21 procent. De verhoging zou moeten gaan gelden voor onder meer theaters, musea, boeken, sport en hotelovernachtingen. De oppositie is daar voor gaan liggen, alleen moet de wet nog aangepast worden. "Het idee was om de btw in een andere sector te gaan verhogen. Maar dan gaan die natuurlijk boze brieven schrijven", meldt Wolzak.

Oekraïne en stikstof

Een ander moeilijk dossier is Oekraïne. Een groot gedeelte van de Tweede Kamer wil meer steun, maar regeringspartij PVV trapt op de rem. Op X gaf Wilders aan dat hij tegen was, maar in het debat wil hij bij hogere uitgaven voor Oekraïne ook extra geld voor meer koopkracht voor huishoudens. "Hij had het over lagere energiebelasting voor gezinnen of btw-verlaging. Terwijl we nog steeds bezig zijn de btw-verhoging terug te draaien", reageert Wolzak.

En dan hebben we nog de woningbouw en stikstofmaatregelen. In december deed de Raad van State een uitspraak over intern salderen. Bedrijven mogen hun stikstof-uitstoot niet meer compenseren met minder vervuilende aspecten van hun onderneming. Alle vergunningen die de afgelopen vijf jaar zijn afgegeven moeten daarom opnieuw bekeken worden. "Die stikstof-uitstoot zal toch ergens teruggebracht moeten worden. En dat betekent bijna altijd dat er geld bij moet", concludeert Wolzak.