Tweede Kamer laat eigen sociale veiligheid voor de eerste keer onderzoeken

De directe aanleiding voor dit onderzoek kwam tot stand na de beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag aan het adres van PVV-Kamerlid Dion Graus, die naar boven kwamen begin 2021 door onderzoek van NRC. Dit maakte ook veel los in politiek Den Haag. Kamerleden stelden openlijk de vraag: Is de werkomgeving hier eigenlijk wel veilig?

Structurele signalen en zorgen

Kamervoorzitter Bergkamp besloot dat er een onderzoek moest komen: "Wat ik ook wil doen, is een aanvullend kwalitatief onderzoek naar de sociale veiligheid. Ik merk dat ik structureel signalen krijg dat als het gaat over sociale veiligheid in de Kamerorganisatie, er zorgen over zijn", zei ze in juni 2021.

Nu is het zover. Het is net bekend geworden dat de Universiteit Utrecht dit onderzoek gaat uitvoeren. De Kamervoorzitter heeft recentelijk een mail gestuurd naar alle 'Kamerbewoners' - parlementariërs, fractiemedewerkers, ambtenaren, bodes, griffiemedewerkers, enz. – waarin ze aankondigt hoe het onderzoek gedaan gaat worden dat iedereen hieraan mee kan doen. Ook mensen die tot maximaal vijf jaar terug zijn vertrokken uit de Tweede Kamer, worden opgeroepen om mee te doen. Deze mail is in handen van De Nieuws BV.

Het aangekondigde onderzoek gaat niet alleen over seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar ook over racisme of pesten: de sociale veiligheid in het algemeen dus. Maar wat betekent die term precies? "Bij sociale veiligheid gaat het erom dat mensen beschermd zijn en zich beschermd voelen tegen ongewenst gedrag van anderen", legt Heres uit, de hoogleraar die het onderzoek gaat leiden. "Dat ze zich vrij voelen zich te uiten, zichzelf te zijn, dingen bespreekbaar te maken, ook als dat gevoelig ligt."

Geen harde cijfers

Bij een onderzoek als dit gaat het om de ervaringen van mensen en daar zijn geen harde cijfers van. "Het is belangrijk om voorop te stellen dat het feit dat er geen harde cijfers zijn, het niet minder echt maakt", zegt Heres. "Het gaat om ervaringen en belevingen die uiteindelijk beïnvloeden hoe we handelen en ons gedragen."

Om daar een beeld van te krijgen, worden vragenlijsten ingevuld en interviews afgenomen. Met die stapels aan interviews en vragenlijsten in de hand, "proberen we in kaart te brengen of er bepaalde patronen zijn die aanknopingspunt en geven om verbetering te creëren", legt Heres uit.

Geen rechter spelen

Het doel is niet om feitelijk te onderzoeken of aantijgingen aan het adres van (oud-)Kamerleden, zoals bijvoorbeeld Dion Graus, Gijs van Dijk of Nilüfer Gündoğan, kloppen. Dat is aan de rechter. Wel komen er concrete aanbevelingen uit het onderzoek. Heres: "Over hoe de meldingsstructuur is ingericht, hoe het leiderschap is opgesteld, maar ook of er bepaalde kwetsbare groepen zijn waar extra aandacht voor nodig is of situaties die sociale onveiligheid opleveren."

Wat er vervolgens mee gebeurt, is aan de Tweede Kamer. Naar verwachting is het onderzoek in februari 2023 afgerond.