De eerste Grondwet van Nederland: het onderbelichte begin van onze democratie

Genoeg reden voor Nederlands geschiedkundige Piet de Rooij om de gebeurtenis uit dat jaar toe te voegen aan het Museum van de Democratie van De Nieuws BV.

Vóór 1798 was Nederland onderverdeeld in gewesten. Op nationaal niveau werd niet veel geregeld. "Je kunt het het beste vergelijken met de Europese Unie van nu. Allerlei gewesten waren redelijk zelfstandig en daarbinnen waren de steden heel zelfstandig.

Dat vergde heel veel overleg en gedoe", zegt De Rooij. Ook was er daardoor niet één formele rechtsstaat. "Het was een gefragmenteerde chaos."

Franse staatsgreep

Die gefragmenteerde chaos zorgde bij sommigen voor onvrede. "Men vond dat ze onderdrukt werden door een stelletje regenten die onderling de dienst uitmaakten. Die vroegen hulp aan de Fransen. Zij waren bereid om hun revolutie te exporteren", legt De Rooij uit. Dat resulteerde in een staatsgreep door Franse revolutionaire legers in 1795. De Bataafse Republiek is daarmee een feit.

Om orde te scheppen in de chaos van de Bataafse Republiek komt een Nationale Vergadering bijeen. Er moet een grondwet komen en dat gaat niet zonder slag of stoot. Het eerste concept wordt voorgelegd in een referendum, maar afgekeurd.

Het tweede ontwerp wordt weliswaar goedgekeurd, maar op controversiële wijze. De meeste tegenstanders zitten op dat moment vast en mogen niet meestemmen.

Grondwet

Op 3 mei 1798 gaat de nieuwe Grondwet in werking. De eerste Grondwet van Nederland zorgt voor een aantal rigoureuze veranderingen. Zo wordt de republiek een eenheidsstaat en krijgen alle burgers gelijke rechten, waar ze ook wonen.

Zo kreeg men recht op onderwijs, recht op zorg en werd het een plicht om voor werkgelegenheid te zorgen. Veel van deze rechten en plichten zien we vandaag de dag nog terug in onze democratie.

Museum van de Democratie

De democratie blijft een bestuursvorm die altijd ter discussie staat. Er wordt constant aan geschaafd en er wordt nu zelfs gekeken of de Nederlandse parlementaire democratie nog wel toekomstbestendig is: reden genoeg voor De Nieuws BV om het museum van de democratie te openen.

Elke maandag voegt een gastconservator een stuk toe aan de virtuele collectie die hier te bezichtigen is. Door middel van al die stukken en de verhalen die daarbij horen, vertelt het museum het verhaal van onze democratie.

Het jaartal

Op de vraag waarom het jaartal niet net zo bekend is als bijvoorbeeld de jaartallen 1848 (Thorbecke) en 1919 (Algemeen kiesrecht) heeft De Rooij wel een antwoord. "Deels ligt het natuurlijk gewoon aan jullie", zegt hij grappend, "maar het heeft ook te maken met het feit dat de Grondwet tot stand is gekomen door een revolutie." Volgens De Rooij is het een omstreden invoering geweest en daar houden we in onze cultuur niet zo van.

Daarnaast zijn wij Nederlanders volgens De Rooij aardig Oranjegezind: "Oranje is ten tijde van de revolutie smadelijk verdreven, op een vissersboot vanuit Scheveningen naar Engeland." Dat zorgt er volgens De Rooij voor dat niet 1798, maar het jaar 1813 herdacht wordt en vaker wordt genoemd.

In 1813 herwon Nederland namelijk haar onafhankelijkheid, keerde Willem Frederik terug uit ballingschap en werd uitgeroepen tot soeverein vorst. De eerste Grondwet van onze monarchie dateert uit 1814, maar daarvoor waren de eerste bouwstenen dus al gelegd.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.