'Middeleeuwen waren helemaal geen achterlijke periode'

Als je iets wil begrijpen van onze tijd en samenleving, moet je iets begrijpen van de Middeleeuwen. De periode zit tussen de klassieken en de renaissance, grofweg tussen de jaren 500 en 1500 na Christus. Vaak weggezet als een primitieve en gewelddadige tijd waarin een machtige kerk alle vooruitgang tegenhield en ketters zomaar op de brandstapel belandden.

In de modder

Frequin: "De Middeleeuwen staan met 2-0 achter. De term suggereert dat het iets in het midden is. Het zit er tussenin, er gebeurde niet zoveel. Een donkere periode waarin iedereen in de modder rondkroop. Ingeklemd tussen de 'geweldige' klassieken en renaissance. Dat is geen eerlijk beeld."

Frequin, docent aan de Universiteit Utrecht, wijst op de hoogstaande architectuur, kunst en geneeskunde uit die tijd. In de Middeleeuwen verrezen indrukwekkende kathedralen zoals de Dom in Utrecht, met de mooiste gebrandschilderde ramen. In dezelfde periode werden zaken als de ploeg en de stijgbeugel uitgevonden.

Keizer Karel de Grote stond aan de basis van kathedraalscholen, waar monniken de klassieken zoals Aristoteles en Plato beschreven, de oudste manuscripten die nu nog te vinden zijn. Uit deze scholen kwamen veel universiteiten voort.

Niet verheerlijken

De Middeleeuwen staan bekend als een periode waarin de kerk veel macht had en de pausen met de keizers streden om de hegemonie. "Maar het is niet zo dat de kerken altijd vol zaten en de mensen heel vroom waren", zegt theoloog Stefan Paas, vaste gast in de podcast.

De Middeleeuwen moeten we ook zeker niet verheerlijken, vindt Paas. In de periode gebeurden nare dingen. Maar mensen waren niet rechteloos, zegt de theoloog. "De Inquisitie wordt vaak bij de horrorverhalen over de Middeleeuwen genoemd. Het was in feite een vrij normale rechtbank, die relatief weinig mensen ter dood veroordeelde. Dat gebeurde pas als je steeds opnieuw de fout inging."

Ook de beeldenstorm geldt als vaak genoemd voorbeeld van gebrek aan beschaving. Frequin: "Maar het ging vaak niet om een woedende menigte die alles kapotsloeg. Vaak plande men gewoon rationeel, dat beeld halen we weg."

De wetenschappers raden iedereen aan om kennis te maken met middeleeuwse cultuur, te vinden in gebouwen als het Haagse Binnenhof of in musea zoals Catharijneconvent in Utrecht.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.