Mythe of waarheid: een armoedige Drentse jongen schudde de hand van de Duitse keizer

Familiegeheimen

In de familie van documentairemaker Mathijs Deen gaat een hele oude mythe rond over zijn oudoom Lambert Deen. Volgens de mythe zou Lambert, die als jongeman in Wilhelmshaven werkte, de hand hebben geschud van de voormalig Duitse Keizer Wilhelm. Maar niemand in de familie weet het fijne ervan en heeft ooit om details gevraagd. Alle betrokkenen zijn overleden, er rest een vraag: is het echt gebeurd?

Het is een bekende verzuchting, vertelt Mathijs Deen. Volgens hem zijn zulke familiegeheimen universeel. ''Iedereen, waar dan ook ter wereld, stelt op een gegeven moment de vraag: waarom heb ik die vraag niet gesteld toen het nog kon?'' Dat de mythe over zijn oudoom nooit ontrafeld is, begrijpt Deen wel. ''Familiemythes zijn er om de dieperliggende waarheid toe te dekken.''

Verleidelijkheid van de mythe

Het leven van Lambert Deen is getekend door tragische gebeurtenissen, vervolgt Mathijs Deen. Het verlies van zijn kind en later ook zijn vrouw, maakten het leven voor zijn oudoom ondraaglijk. Dat verklaart ook de verleidelijkheid van de mythe, legt Deen uit. ''Volgens het verhaal zou mijn oudoom de hand van de keizer hebben geschud te midden van 10.000 man. Dat maakt het zo bijzonder voor een Drentse jongen die een en al in armoede leefde.''

Daarom doet het volgens Deen er ook niet toe of het verhaal waar is. ''In die tijd betekende het handen schudden van de keizer, dat je door de soeverein werd aangeraakt. Daarmee werd je pijn ook weggenomen. Iedereen in de familie had over dit verhaal gehoord, maar niemand wilde het aanraken. Het is iets dat je die man niet wilde ontnemen.''

Familieverhalen kunnen mythische proporties krijgen, benadrukt Deen. ''Ergens begrijp ik dat ook wel. Iedereen kent ze wel, de familiegeheimen. Stel dat je die vragen wel had gesteld aan je vader, moeder, opa of oma; wat voor antwoorden had je dan gekregen? Is dat de waarheid? Of een verhaal dat een andere functie heeft? In het geval van mijn oudoom kan het een verhaal zijn dat als cement de hele familie bij elkaar hield, na alle tragische gebeurtenissen die ze hadden meegemaakt.''

Het podcast-only programma DOCS

Iedere week brengt DOCS persoonlijke, indringende documentaires over zeer uiteenlopende onderwerpen. Soms actueel, soms tijdloos, altijd bijzonder. De documentaires van DOCS zijn te horen op NPO Luister, in je favoriete podcastapp, of via de website of app van NPO Radio 1.