'Ons geloof in efficiëntie is bijna sektarisch'

Van Veelen schreef onlangs het boek 'Rotterdam: Een ode aan inefficiëntie', waarin hij de stad gebruikt als een lens op de tijd: "Die hypermoderne computergestuurde robothaven van Rotterdam, waar bijna geen mensen meer werken, zie ik als een soort dystopie." Volgens de journalist beperkt deze hang naar efficiëntie zich echter niet tot Rotterdam: "Het is een extreme variant van wat er in onze tijdsgeest speelt, namelijk: efficiëntie is heilig."

Containerschip

Als voorbeeld noemt Van Veelen het ziekenhuis: "Het wordt tegenwoordig ingericht als een logistiek centrum, waarbij patiënten zo snel mogelijk binnenkomen en er weer uitgaan. Er zitten allemaal goede bedoelingen achter, maar de menselijke factor dreigt vaak het onderspit te delven." De journalist refereert daarbij aan de coronacrisis, toen er een tekort aan IC-bedden ontstond: "Efficiëntie is dan uiteindelijk helemaal niet efficiënt, want in crisistijd heb je opeens geen buffer."

Bovendien stelt Van Veelen dat het efficiëntiedenken onze eigen levens domineert: "Mijn Google Calendar lijkt een beetje op een containerschip, allemaal van die gekleurde blokken. Toen ik daarover sprak met millennials was er veel herkenning, ze zeiden doodsbenauwd te zijn voor een wit blok in hun agenda." Van Veelen schrok van de druk die hij bij zichzelf en anderen zag om elk moment van zijn leven nuttig te gebruiken: "Het was erger dan ik dacht. Het zit zo diep in deze tijd dat ik denk: het is niet bijna een religie, maar het ís de dominante religie."

Efficiëntiegeloof

Als gereformeerde jongen in Rotterdam groeide Van Veelen op met een heel andere levensovertuiging: "Ik dacht toen dat ik een beetje gek was om naar de kerk te gaan, maar nu denk ik: het geloof waar ik nu in vastzit is veel absurder." Hij ontdekte dat het rustpunt van deze wekelijkse kerkgang bij hem veranderde in het idee continue alles uit het leven te moeten halen. "Het is bijna sektarisch, behalve dat mensen niet eens doorhebben dat ze echt in een ideologie zitten", aldus Van Veelen.

Volgens Van Veelen is de secularisatie in Nederland dan ook een van de oorzaken van het hedendaagse efficiëntiegeloof: "Voorheen toen mensen in het hiernamaals geloofden, had je na dit leven zeeën van tijd en was er daarom minder noodzaak om alles uit het leven te halen. Nu heb je zo’n tachtig jaar, dus dan is de druk om daar alles uit te halen een stuk groter."