Normaal. Doen.

Sharon Gesthuizen beschrijft in haar boek Schoonheid, macht, liefde de cultuur binnen haar partij, de SP. Toen ze actief werd in de politiek was Jan Marijnissen de leider die veel, zo niet alles, voor het zeggen had. Uit het boek doemt een beeld op van iemand die weinig tegenspraak duldt, niet uit is op echt gesprek, laat staan tegenspraak, en soms met verbaal geweld zijn zin doordrijft.

Het tweede boek dat ik las is van Ybeltje Berckmoes, ook oud-Kamerlid, maar dit keer voor de VVD. Voorlichting loopt met u mee tot het ravijn is de veelzeggende titel. Ik zal niet zeggen dat het een kopie is van het boek van Marijnissen, maar er zijn wel overeenkomsten te vinden. Ook bij de VVD wordt, als we Berckmoes mogen geloven, met tamelijk harde hand geregeerd. Met name fractieleider Halbe Zijlstra wordt afgeschilderd als een potentaatje. Debat in de fractie wordt niet op prijs gesteld, als je iets doet wat niet bevalt wordt je portefeuille afgenomen en een eerste functioneringsgesprek, nadat Berckmoes al een paar jaar actief is, begint van de kant van Zijlstra met de vraag hoe de geachte afgevaardigde in vredesnaam ooit in de politiek is beland.

Verbaal geweld

In de documentaire 3324 km die gisteravond door Ziggo werd uitgezonden, vervult wielrenner Stef Clement de rol van barse baas. Gedurende de meest recente Ronde van Spanje volgt een cameraploeg de gangen van wielerploeg Lotto Jumbo. Clement is de wegkapitein die drie jonge debutanten die ook deel uitmaken van de wielerploeg probeert op te voeden van jongens tot mannen, zoals hij het zelf zegt. Ook hier gaat het, net als in de boeken van Berckmoes en Gesthuizen, met verbaal geweld gepaard.

Niet alles krijgen we te zien, maar dat de jonkies al na een paar dagen helemaal klaar zijn met Clement is glashelder. ''Als hij zo doorgaat doe ik niks meer voor hem.''

Het punt dat ik in deze column wil maken: ik snap dit soort van leiding geven nooit zo goed, (er vanuit gaande dat het beeld dat Gesthuizen, Berckmoes en de jonkies van Lotto Jumbo schetsen klopt). Noch in de politiek, noch in de sport. Misschien dat je, als je echt machtig bent, uiteindelijk wel je zin krijgt, maar je krijgt je mensen niet echt niet mee in de richting waar je ze wilt hebben. Gesthuizen voelt weinig liefde voor Marijnissen, Berckmoes zet uiteindelijk geen stap meer voor Halbe Zijlstra (en is inmiddels zelfs geen lid meer van de partij) en de jonkies van Lotto Jumbo spreken letterlijk uit: ''Als het zo moet, rijd ik wel voor mezelf in plaats van voor de ploeg.''

Wat ik heel goed snap is dat Marijnissen, Zijlstra en Clement vooruit willen met de geit. Overal waar het gaat over macht of succes moet het beter, want alleen bij een maximale inspanning kom je tot succes. Daar is helemaal niks mis mee. Als er fouten gemaakt worden, als mensen niet doen wat ze zouden moeten doen, als het beter kan, dan mag en moet er ingegrepen worden.

Schofferen en snauwen

Maar ik ben er van overtuigd dat dat echt vrijwel altijd kan zonder iemand te schofferen, zonder te snauwen, zonder te intimideren, zonder de ander te kleineren. Het is zo lelijk om met verbaal geweld de baas te willen zijn. En het is ineffectief.

In genoemde documentaire wordt dat mooi geïllustreerd als Clement via de ploegleiding te horen krijgt dat het wel een tandje minder kan allemaal. Dat leidt tot een groepsgesprek in de wielerbus waar Clement vertelt dat hij wel degelijk blij is met de groep en dat hij alleen maar bars doet om het team beter te maken. Even later vertelt hij op camera dat hij zich realiseert dat hij te lomp is geweest. ''Wat gezegd moet worden, moet gezegd worden, maar het kan wel subtieler'', geeft hij dan zelf aan.

Dat vind ik dan wel weer een voorbeeld van goed leiderschap: in de groep erkennen dat dingen fout zijn gegaan en uitspreken dat je het beter wilt doen.

Iemand beter maken of corrigeren kan echt bijna altijd zonder verbaal geweld, behalve als iemand aantoonbaar hardhorend is misschien. Eigenlijk is het heel gemakkelijk samen te vatten met die verkiezingsslogan van de VVD: ''Normaal. Doen.''

Tijs van den Brink is presentator bij Dit is de Dag