Tine en Mimi, de vrouwen achter Multatuli

In 1987 kwam mijn eerste roman uit. Tine, of de dalen waar het leven woont. Een gefingeerde autobiografie van Everdine Douwes Dekker Van Wijnbergen, Multatuli's eerste vrouw. Zijn tweede vrouw, Mimi Hamminck Schepel had naar mijn idee genoeg aandacht gekregen, ik wilde de arme Tine in de schijnwerpers zetten. Nu heeft Gaia van Bruggen zich gelukkig het lot van Mimi aangetrokken en een biografie aan haar gewijd: Verheven, ongemanierd luidt de titel. Die titel is ongeveer het enige dat ik aan het boek zou willen veranderen, want verder is het een uitstekend geschreven portret van een negentiende-eeuwse jonge, ambitieuze vrouw. Zonder Multatuli was ze misschien blijven steken in het traditionele patroon van haar tijd, maar voor hetzelfde geld was ze een pionier van de vrouwenbeweging geworden. Ze las hem, bewonderde hem, ontmoette hem en bleef net als Tine trouw aan haar liefde voor hem. Dat gaf haar kansen, ze ging schrijven en publiceerde het een en ander. Niet dat Multatuli haar daarin stimuleerde. Hij was nogal neerbuigend over haar werk. Een bekend mannelijk patroon.

Tine was een generatie ouder dan Mimi, vroeg wees geworden, levend in de Biedermeierschaduw van de napoleontische periode. Bescheiden. Volgzaam. Ze zou het saaie leven van een ambtenaarsvrouw in ons mooi Insulinde hebben geleid, ware het niet dat haar echtgenoot de klokkenluider avant-la-lettre werd van de misstanden in de kolonie, en het lot van elke klokkenluider moest ondergaan: verafgood en verguisd te worden. Het verwarrende succes van Max Havelaar steeg de geniale schrijver enigszins naar het hoofd.

'Groupies'

Op dat moment betreedt Mimi, samen met een aantal andere jonge vrouwen - 'groupies' zouden we ze nu noemen of zelfs zijn 'fanbase' - het toneel. En zoals we bij Van Bruggen kunnen lezen: de grote schrijver - nog altijd getrouwd met Tine - vertoont grensoverschrijdend gedrag ten opzichte van zijn bewonderaarsters. In alle openlijkheid. En in een mate die we nu toxisch noemen. Dat alles onder de dekmantel van genialiteit, een voor vrouwen vaak verleidelijke aandoening. Werden de strijdsters in het Legioen van Insulinde zwanger, dan diende Tine in Brussel als opvang.

De andere traditionele verleidelijkheid, die van een hoop geld, bezat de schrijver echter niet. Het tegendeel was waar: al zijn pogingen een grote slag te slaan werden treurige, belachelijke mislukkingen. Toch schijnt Douwes Dekker ondanks alles vaak een vrolijke, geestige, liefhebbende man geweest te zijn. Mimi was de fidele ambassadrice van zijn werk, zijn troost en toeverlaat, de beheerster van zijn nalatenschap. Zijn werk is een monument, zijn stijl is ongeëvenaard, als mens was hij een vat vol tegenstrijdigheden, en ronduit een egoïstische klootzak. Maar dat telt niet meer. Das war einmal. Toch?