Niet GeenStijl, maar apathie is bij PvdA de echte vijand

De PvdA doet het rustig aan: ze hebben nog geen lijsttrekker, concept-verkiezingsprogramma of duidelijke campagneboodschappen. Het kenmerkt de apathie bij de PvdA, de échte vijand van de partij die inmiddels al drie jaar tussen de 10 en 15 zetels scoort in de peilingen.

De lijsttrekkersstrijd moet deze stilte doorbreken. Zes potentiële lijsttrekkers hebben zich inmiddels gemeld. Partijvoorzitter Spekman hoopt dat niet alleen partijleden, maar alle kiezers deze strijd gaan volgen. Hij introduceert voor hen een flitslidmaatschap van 2 euro, zodat je mee kunt stemmen. Zowel politici als commentatoren vragen zich af of dit niet vragen is om een kaping door bijvoorbeeld GeenPeil, bekend van het Oekraïne-referendum. De telefoon bij GeenStijl staat roodgloeiend, maar ze happen voorlopig nog niet op de open uitnodiging van Jacques Monasch om voor hem te gaan campaignen. En als ze slim zijn, houden ze het voorlopig open. Voor je het weet verandert Spekman de regels of grijpt hij achter de schermen in.

Gevaarlijker dan GeenStijl vind ik echter de apathie bij de PvdA. Maandag was ik bij de startbijeenkomst van Lodewijk Asscher in Amsterdam, zíjn stad. De plek waar hij bijna 40% van de stemmen wist te halen bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2006. Veel normale mensen zonder functie waren er niet, ondanks een oproepje via de lokale PvdA-afdeling. En hij wil de huidige koers doorzetten, waarbij enkel het poppetje moet wisselen voor een beter verkiezingsresultaat.

Waarom zou een rood hart daar sneller van gaan kloppen?

Monasch komt het geregisseerde feestje bederven. Zijn campagne gaat niet over zichzelf, maar over de koers van de PvdA. In tegenstelling tot Asscher vindt hij het prima om te verliezen, als hij daarbij het debat over de PvdA weet los te wrikken. Hij durft risico te nemen. Het ergert hem mateloos hoe apathisch zijn partij is. Monasch is een nuttige boodschapper.

Want hoe kan het dat de sociaal-democraten doen alsof alles koek en ei is? Nimmer in haar geschiedenis scoorde de PvdA zo laag bij opeenvolgend de gemeenteraads-, provinciale en Europese parlementsverkiezingen. Nimmer scoorde de PvdA jaren achter elkaar zo slecht in de peilingen. En de leden lijken er niet strijdbaar van te worden, maar juist de partij te verlaten: tussen 2012 en 2016 daalde het ledenaantal van ruim 54 naar 46 duizend leden. Ook al een triest laagterecord.

Veel activisten en denkers binnen de PvdA beginnen het ook op te geven, er is een zekere vermoeidheid. Denk bijvoorbeeld aan Monika Sie, die jaren probeerde te knokken voor het in de praktijk brengen van haar Van Waarde-project. Het bleek vechten tegen de bierkaai en ze vertrok naar instituut Clingendael. En Hans Spekman kreeg geen tegenkandidaat bij zijn herverkiezing als voorzitter.

Meer van hetzelfde gaat de PvdA niet vooruit helpen, maar verstevigt deze apathie.

In 2012 probeerde ik zelf met de G500, een politieke vernieuwingsbeweging, de PvdA van binnenuit te veranderen. Het was een taaie strijd. Je kon niet zomaar even lid worden. En een punt indienen moest via een archaïsch getrapt systeem. De PvdA verwelkomde die meer dan duizend jongeren niet van harte. Via procedurele trucjes, intimidatie van wie ons hielp en gebulder wisten Spekman, Samsom en het bestuur ons het werk vrijwel onmogelijk te maken. Ik zal niet snel vergeten hoe gedesillusioneerd we daarna op de stoep moesten concluderen dat de PvdA een ondemocratische partij was.

Dat is veranderd, dankzij een stevig rapport van toenmalig senator Han Noten, uit 2013. Zijn aanbevelingen hebben geresulteerd in het flitslidmaatschap. Je kunt daarmee achter je computer stemmen, je kunt je organiseren, online voorstellen indienen en de lijsttrekker kiezen. Als men bij GeenPeil oplet, dan zien ze dat het niet alleen gaat om de lijsttrekkersverkiezing.

De PvdA heeft alleen kans zich te vernieuwen als ze zich gaat openstellen voor mensen buiten de partij. Dat heeft risico’s, maar niets doen is noch gevaarlijker. Dan dommelt de partij verder in slaap.

Sywert van Lienden is politiek commentator, onder meer bij De Nieuws BV op NPO Radio 1