AIVD: Wees duidelijk over nepnieuws, voor onze democratie

Op zichzelf is er met die jacht naar nieuwtjes niets mis. Journalisten spelen in onze democratie een belangrijke rol. Niet alleen het parlement controleert onze regering. Journalisten doen dat ook en zij beperken zich niet tot de regering maar besteden ook aandacht aan partijvoorzitters, kamerleden, bedrijfsleven en de hele samenleving. Dat is goed. Zonder Follow The Money was Henry Keizer nog steeds partijvoorzitter van de VVD.

Wat mij wel opvalt is dat die jacht op nieuwtjes soms een diepgaande analyse van datzelfde nieuws in de weg zit. Als iets niet meer in het nieuws is wordt het veel lastiger voor een journalist of een commentator om er aandacht aan te besteden. Dat is jammer, omdat sommige items zo belangrijk zijn voor de toekomst van een land dat een diepgravende analyse onmisbaar is. Heel vaak krijg ik als commentator te horen dat een bepaald onderwerp niet meer interessant is omdat het gisteren al aandacht kreeg. Als je dan zegt dat je er iets interessants over wil vertellen beginnen redacties steevast te zuchten. Tsja.

Onderbelicht

Het gevolg is dat cruciale onderwerpen vaak worden onderbelicht. Hoeveel Nederlanders weten dat er misschien een grote Frans-Duitse deal in het kader van de eurozone ophanden is, waar Den Haag nauwelijks invloed op heeft maar waar wij wel aan zullen mee gaan betalen? Hoeveel Nederlanders weten dat Rusland heeft geprobeerd om ons Oekraïne-referendum of het MH17-onderzoek te beïnvloeden?

Die vragen raken om uiteenlopende redenen ondergesneeuwd. In de eerste plaats betreft het hier diepgaand en tijdrovend onderzoek waar journalisten niet altijd tijd of budget voor hebben. In de tweede plaats kunnen onze geheime diensten over dit soort zaken alleen in algemene zin rapporteren omdat zij de daders zo min mogelijk op de hoogte willen stellen over hoeveel zij weten. Het gevolg is dat journalisten argwanend worden.

Als onze kersverse minister van Binnenlandse Zaken Ollongren de Kamer schrijft dat zij zich bezorgd maakt over Russische manipulatie van ons nieuws reageren Nederlandse journalisten als door een adder gebeten. "Geef ons voorbeelden", schreeuwen zij in koor. Helaas kan de minister daar niet zoveel van geven omdat geheime diensten graag hun bronnen geheim houden.

Wij weten wel dat er een poging is geweest om het Joint Investigative Team, dat de toedracht van de MH17-ramp onderzoekt, te hacken. Wij weten eveneens dat er zich ook Russen bevonden in de zaaltjes waar het associatieakkoord met de Oekraïne werd besproken. Zij keerden zich, net als Harry van Bommel, Thierry Baudet en Jan Roos, tegen de overeenkomst.

Internationale context

De internationale context is ook bekend. Er zijn pogingen geweest om de Amerikaanse en de Franse verkiezingen te beïnvloeden. Bij de Duitse verkiezingen lijkt de inmenging beperkt te zijn geweest. Ook het Brexit referendum was doelwit, net als de Catalaanse wens om zich af te scheiden van Spanje. Het is dus niet zo vreemd als de Russen bij ons aanstaande referendum over de sleepwet weer in het geweer zullen komen.

Om al deze redenen lijkt het mij toch goed als de AIVD ons tóch meer gaat vertellen over de wijze waarop Russen onze nieuws proberen te beïnvloeden. Social media speelt een steeds grotere rol. Iedereen weet dat er nogal wat accounts in omloop zijn waarvan de herkomst onduidelijk is. Het achterhalen en publiceren van die herkomst lijkt mij cruciaal voor het goed functioneren van onze democratie.

Arend Jan Boekestijn is commentator bij Dit is de Dag.