De dubbele petten van de stikstofcommissie

"Een grauwe deken van schadelijke stoffen" hangt boven Nederland. Zo analyseren wetenschappers in het advies over de stikstofcrisis. Na de Raad van State uitspraak heeft die deken ook economisch een verstikkende werking. Talloze projecten zijn stilgelegd, het land ging op slot.

Daarom werd de commissie Remkes ingesteld. Die moest dat slot openbreken. Depolitiseren heet dat. Het idee is dat pijnlijke politieke keuzes in handen van een onafhankelijke club worden gelegd. Zo hoeft Den Haag zelf geen knopen door te hakken en kan bij kritiek naar de commissie worden doorverwezen. Deze week werd het eerste rapport gepresenteerd.

Niet alles kan

Het advies, "Niet alles kan", geeft een nuchter antwoord op een prangende politieke vraag. Als Nederland zich aan de eigen wetten wil houden, dan kan simpelweg niet alles meer. Zelfs de gepresenteerde noodoplossingen als langzamer rijden, minder vee en emissie arm bouwen zijn niet genoeg om weer op de oude voet verder te kunnen.

Thierry Baudet zag ik direct bij het uitlopen van de persconferentie al kritisch in een camera kijken. Volgens hem is het hele stikstof probleem "totale waanzin". Maar op de PVV, PvdD en het FvD na was de politiek zowaar positief over het rapport.

Toch hebben die criticasters geen ongelijk. Natuurlijk kun je als de PVV en het FvD de afweging maken dat je de economische belangen zwaarder weegt dan die van de natuur. Maar ook de Partij voor de Dieren heeft een punt als ze klaagt dat dit de deur naar gesubsidieerde megastallen openzet.

Losse eindjes

Het probleem met "Niet alles kan" is dat niet duidelijk wordt wat er dan wel moet gebeuren. Niet voor niets klagen boeren, bouwers én natuurberschermers over het advies. Wie scherp leest ziet namelijk heel veel losse eindjes.

De toon is hard, maar het advies zelf blijft boterzacht. Voor het uitkopen van boerenbedrijven worden geen duidelijke richtlijnen gegeven. Het verlagen van de maximum snelheid kan "gedifferentieerd" gebeuren. Kortom, dat hoeft niet overal. De overheid moet innovatie stimuleren, maar hoe precies blijft vaag. En ga zo maar door.

Simpele antwoorden

Eigenlijk is dat heel logisch. Natuurlijk, op een ingewikkeld vraagstuk als de stikstofcrisis bestaan geen simpele antwoorden. Maar de samenstelling van die commissie Remkes helpt ook niet mee. Wie naar de leden kijkt, ziet dat er haast wel een polder-antwoord uit moest rollen.

Je kunt je namelijk afvragen hoe onafhankelijk dit advies is. Aan de ene kant zijn er milieubewuste types, die graag hard optreden. Kijk naar Gerben-Jan Gerbrandy die jarenlang voor D66 in het Europarlement zat of Louise Vet, de nummer van 1 van de Trouw Duurzame 100. Van hen mag je stevige teksten en harde woorden verwachten.

Maar niet iedereen zit zo in de wedstrijd. Kijk naar Hester Maij, een oud-CDA-Kamerlid en -gedeputeerde die naar eigen zeggen "voor de boerengezinnen" in de politiek zat en onlangs is aangesteld als directeur van Friesland Campina. Of kijk naar Elisabeth Post, zij is in het dagelijks leven voorzitter van Transport en Logistiek Nederland. Van hen mag je haast geen keiharde maatregelen verwachten. Zoiets iets gaat direct tegen hun belangen in.

Handen zitten

Daarom was ik behoorlijk verbaasd toen een vrolijke D66-er vertelde: "Wij kunnen haast op onze handen gaan zitten." De gedachte is dat de harde lijn van deze commissie een enorme steun in de rug is. Met het harde nee tegen nieuwe listen en rekentrucs zouden klimaatpartijen als D66 en ChristenUnie de buit al bijna binnen hebben.

Toch is dat slechts één kant van het gelijk. Het rapport met de losse eindjes van deze week is het eerste deel van een tweeluik. Begin volgend jaar komt een advies voor de lange termijn. Daarin zullen echt ingrijpende keuzes in moeten staan voor de transportsector, industrie, bouw, energie, overheid en de natuur.

Gezien het rapport van deze week en de adviseurs zelf is de vraag of je dat mag verwachten. Zonde. Want stevige taal zonder concrete opdrachten betekent dat politici zélf de pijnlijke keuzes moet maken. Laat dat nou precies zijn waarom we überhaupt met dit probleem zitten opgescheept. De PAS was immers de elegante papieren uitweg om de keuze tussen economie en milieu te kunnen verkopen.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV.