Alleen federaal Europa overleeft 21ste eeuw

Terwijl vroeger het debat voornamelijk ging over de Europese dimensie van de klassieke links-rechts tegenstelling kapitaal versus arbeid is er tegenwoordig ook een groep identitairen die nationale identiteit en soevereiniteit centraal stellen. Zij willen de Europese Unie van binnenuit afbreken.

Metselaar

Dat heeft iets merkwaardigs. Waarom zou men lid willen worden van een Europees parlement als men het bestaansrecht ervan in twijfel trekt? Op het niveau van de nationale staat was die strategie niet erg succesvol getuige het kommervolle bestaan van anarchistische partijen. Ook in Europa zal die strategie niet zonder problemen zijn. Voordat je het weet werk je als gecertificeerd sloper van het Europese bouwwerk mee aan de hervorming ervan. Zal de achterban die gerekend had op de slopershamer staan te juichen als jouw parlementariër zich ontpopt als een metselaar?

Zo help je als identitair tegen wil en dank mee aan het ontstaan van een Europese publieke ruimte waar wordt gediscussieerd over de noodzaak om grensoverschrijdende problemen Europees aan te pakken. Voordat je het weet begin je de noodzaak in te zien om een fenomeen als luchtvervuiling, dat zich per definitie niets aantrekt van nationale grenzen, Europees aan te pakken.

Bekeringen

Zo liggen er meer bekeringen op de loer. Het Europese aandeel in het mondiale bnp was in 2016 zo’n 15 procent. Dat percentage daalt door de opkomst van China, India en andere opkomende mogendheden tot 8 procent in 2050, terwijl dat van China en India stijgt tot respectievelijk 20 en 15 procent. Is het adagium 'samen staan wij sterker' dan echt een onverstandig uitgangspunt?

Terwijl China massaal investeert in Artificial Intelligence en daar met behulp van het One Belt One Road initiatief, 5G en het ontbreken van privacy wetgeving ook de daarvoor vereiste big data bij elkaar sprokkelt geeft de EU nog steeds 40 procent van het budget uit aan Landbouw. Terwijl China en Rusland veel geld en energie steken in cyberwarfare en het uiteen spelen van Europa zitten identitairen te neuzelen over een terugkeer naar een soevereine natiestaat die nooit heeft bestaan.

Als men dan ook nog eens bedenkt dat delen van Oost-Europa en Italië in het Chinese en Russische kamp zijn getrokken zullen ook identitairen moeten gaan nadenken over een versterking van het Europese Huis. Ooit breekt immers het moment aan dat identitairen, die zeggen op te komen voor het volk, zich moeten verantwoorden voor hun fascinatie voor autoritaire leiders. Dan kun je maar beter op tijd een nieuw en overtuigender verhaal hebben.

Federaal Europa is democratisch

Op dat moment zal er ook weer een debat ontstaan over de institutionele structuur van de EU. De founding fathers wezen een federale structuur af. Zij wilden een evenwicht creëren tussen de nationale regeringen in de Raad, het Europese volk in het Europees parlement en het uitvoerend orgaan de Europese Commissie dat toe moest zien op de naleving van de Verdragen. Dat was ingenieus bedacht maar had wel als nadeel dat een Europese burger door de vele bomen het democratische bos niet meer kon zien.

De Europese Commissie kent weliswaar het initiatiefrecht maar is geen Europese regering. Het Europees Parlement ontbeert het initiatiefrecht en moet dus in schimmige trialogen zaken doen met de Raad en de Commissie. Nationale Ministers spreken in de Raad Europese taal maar nemen daar soms thuis afstand van. Geen wonder dat veel Europese burgers niet gaan stemmen.

De enige manier om een duurzame volwassen en democratische Europese publieke ruimte te scheppen is een vergaande institutionele hervorming. Een heldere democratische structuur vereist een federale Europese regering en een echt Europees Parlement met initiatiefrecht en het recht om de regering naar huis te sturen. Alleen dan zal de nationale media aandacht hebben voor Europese besluiten.

Natiestaten blijven bestaan

In dat federale model zullen natiestaten blijven bestaan. De Europese regering zal namelijk uitsluitend zeggenschap hebben op een beperkt aantal terreinen zoals bijvoorbeeld de gemeenschappelijke handelspolitiek, de binnenmarkt, migratiebeleid, milieubeleid en de samenwerking op het terrein van defensie en buitenlandse politiek. Op alle overige terreinen blijven de nationale staten leidend.

Tegelijkertijd zal het Europees Parlement gevuld worden met leden van nationale parlementen die vanuit hun eigen nationale fracties de Europese regering zal controleren. Op die manier krijgen nationale politici en burgers democratische controle over het gevoerde Europese beleid. Europa wordt dan van ons allemaal. Er ontstaat een daadwerkelijke Europese politieke ruimte. Het zou dan ook mogelijk moeten zijn dat een Nederlandse burger op een Duits of Frans politicus kan stemmen.

Alleen op deze wijze kan Europa het onvermijdelijke relatieve machtsverval op democratische wijze proberen te beheersen. In een wereld waarin Europa nog slechts 8 procent van het mondiale bnp vertegenwoordigt wordt men immers wel gedwongen om samen te werken.

Een federale regering met beperkte bevoegdheden is de enige manier om de verscheidenheid in Europa democratisch te waarborgen en de uitdagingen van de 21^ste eeuw aan te gaan. Zoals de Duitsers de Kleinstaterei in de 19^e eeuw hebben overwonnen zal de EU, indien zij relevant wil blijven, hetzelfde in de 21^ste eeuw moeten doen. In Duitsland kon dat niet zonder wapengekletter. In de EU is dat gelukkig niet nodig omdat steeds meer burgers zullen gaan inzien dat illusies over Kleinstaterei het Europese machtsverval alleen maar zullen versnellen.