Facebook? Aan banden die boel!

Tovenarij, daar lijkt het nog het meest op. De momenten waarop Facebook en Google je gedachten lijken te lezen. Stel, een vriend vertelt je dat hij hard op zoek is naar een bepaald parfum. Nog geen minuut later; Bingo! Facebook zet je precies die aanbieding voor. Alsof ze weten waar jullie het over hadden.

Het is een simpel voorbeeld van hoe diep de techbedrijven in ons leven zijn geïnfiltreerd. Natuurlijk gaat het verder dan advertenties. Wie wil verhuizen googled naar een nieuwe woning. Zoek je een baan? LinkedIn is onmisbaar. Weten wat er leeft in het land? Twitter wordt geopend. Afspreken met een vriend of nieuwe vlam, dikke kans dat je dat via WhatsApp (Facebook dus) doet. Super handig en super gratis. Nou ja, bijna dan.

Diagnose

Het enige wat je teruggeeft is data. Persoonlijke data. Iedere actie, klik, swipe en ieder woord wordt opgeslagen en aan je profiel toegevoegd. Zo leren die lieve bedrijven je steeds beter van dienst te zijn. Als het aan de Facebook-baas Mark Zuckerberg ligt, gaat het binnenkort allemaal nog een stapje verder. Hij wil zelfs dat je gediagnosticeerd kunt worden via zijn platform.

Als het aan Zuckerberg ligt kan een slim algoritme binnenkort depressieve gebruikers snel aangeven bij hulpverleners. Hartstikke mooi! Net zoals het prachtig is dat Google griepgolven eerder ziet dan zorgverleners. Heerlijk ook dat je alleen gerichte advertenties krijgt. Daarnaast is met sociale media en de gigazoekmachines de wereld kleiner dan ooit en zijn je mogelijkheden daar het omgekeerd evenredige van.

Onmisbaar

Het grote nadeel is dat je, als je volledig wil meedraaien in de moderne maatschappij, al deze diensten wel móét gebruiken. Zonder al die hulpmiddelen is het wel heel lastig om dat nieuwe huis of de nieuwe baan te vinden. Net als energiebedrijven vervullen ze een sleutelrol in ons bestaan. En daarom zouden ze net als energiebedrijven goed gereguleerd moeten worden.

De parfum-advertentie die je vlak na het gesprek met die vriend kreeg voorgeschoteld had natuurlijk niets met magie te maken. Het was een algoritme, een slimme berekening, die leerde dat jij contact had met je vriend en het waarschijnlijk over zijn zoektocht naar parfum zou gaan. Sympathiek dat er geholpen wordt.

Bubbels

Alleen werkt het waarschijnlijk ook zo bij alle andere informatie. Bedrijven als Google en Facebook schotelen je voor waar jij het meest behoefte aan hebt. Ze gebruiken al jouw persoonlijke data om een hyper-accuraat advertentieprofiel van je op te stellen. Zo leert Facebook bijvoorbeeld dat je dol bent op Zwarte Piet. Daardoor zul je alleen maar pro-pieten informatie te zien krijgen. Kritische posts van vrienden worden bij je weggehouden. Dat is die beroemde bubbel en die is niet echt bevorderlijk voor een samenleving.

Door diezelfde algoritmes verlies je ook informatie. Informatie op maat betekent ook dat er veel bij je wordt weggehouden. Dat kan heel nadelig zijn. Bedrijven kunnen bijvoorbeeld zelf kiezen bij welke type mensen ze adverteren. Misschien loop je op die manier een aanbieding mis. Of erger: krijgen bepaalde groepen wellicht een vacature wel of juist niet te zien. Of is het mogelijk om woningen slechts aan een bepaald type huurder te tonen. Hoeveel recht je ook op gelijke kansen hebt, in de internet-praktijk krijg je die dus niet. Extra pijnlijk, je hebt er geen weet van. Je hebt namelijk geen idee wat er allemaal buiten je gezichtsveld wordt gehouden.

Dus is het opmerkelijk dat Buma deze week pleitte voor een internetwaakhond tegen nep nieuws, maar geen stappen aankondigt tegen de techgiganten. Zolang de regering niet meer dan twee concrete voorbeelden kan noemen van fake news heeft Rutte III volgens mij de prioriteiten verkeerd liggen. Veel beter kun je basisregels voor en strenge controle op sociale media voorstellen. Dat lijkt me nijpender dan het beginnen van een heksenjacht op Russische trollenfabrieken waarvan we niet weten of ze in Nederland actief zijn.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV