Arend Jan Boekestijn: Farid Azarkan is een held

Nederlanders met een Turkse achtergrond waren altijd al verdeeld. Zo zijn er Nationalisten, vaak Erdogan aanhangers, Koerden, seculieren die de erfenis van Atatürk willen bewaken, aanhangers van de Turkse islamitische leider Fetullah Gülen die het met Erdogan aan de stok heeft gekregen, Alevieten, een liberale stroming binnen de islam die in Turkije worden onderdrukt, en Turkse christenen, waar hetzelfde voor geldt. Iedereen die dit weekend de demonstraties in ons land n.a.v. de mislukte coup in Turkije aanschouwde bekroop een ongemakkelijk gevoel. Hoe kan men de redding van de democratie vieren als die door Erdogan vervolgens nog verder wordt uitgekleed? Wie lang leve de democratie roept en constateert dat tegelijkertijd 3000 rechters worden ontslagen, zoekt kennelijk zijn of haar kracht niet in consistentie.

Nog ongemakkelijker wordt het als sommige demonstranten Erdogan hun vader noemen en Turkije hun vaderland. Natuurlijk kan er zoiets bestaan als een dubbele loyaliteit. Natuurlijk kan iemand zich naast Nederlander ook Turk voelen. Dat komt overal ter wereld voor en is geen enkele reden tot zorg. Het wordt anders als men in Nederland woont maar er geen enkele verbondenheid mee ervaart. Burgerschap kan immers niet worden ervaren zonder verbondenheid.

Binnen de rechtsstaat mag men onrechtstatelijk denken maar niet doen. Dat blijft een belangrijk uitgangspunt maar het heeft ook iets ongemakkelijks. Zij die immers van mening zijn dat Erdogan er goed aan doet om de zuiveringen in Turkije op te voeren, mensen in de gevangenis te gooien en zelfs te martelen zullen er geen bezwaar tegen hebben als de Nederlandse regering onder dezelfde omstandigheden net als Erdogan handelt. In Nederland staat echter burgerschap centraal dat er juist op is gericht om tribalisme te overwinnen.

Dit weekeinde verschenen er berichten dat Erdogan aanhangers ramen ingegooid zouden hebben van gebouwen van Alevieten en Gülen aanhangers. Dit is een grote schande waar tegen hard zal moeten worden opgetreden. In ons land dienen gebedshuizen met rust te worden gelaten. Of het nu moskeeën, synagogen, kerken of ontmoetingscentra zijn. Het maakt ook niet uit wie die misdaden begaat. Probleem is dat vervolging van deze misdaden buitengewoon lastig is. Kunnen er bewijzen worden gevonden wie of welke groepering het heeft gedaan?

Mede om deze reden is het cruciaal dat er binnen de Turkse gemeenschap zelf mensen opstaan die proberen het tribalisme te overwinnen. Wat zou het mooi zijn als de partij DENK zou proberen om het tribalisme te overwinnen voordat er nog meer geweld losbarst. De kans dat zij dit gaat doen is niet erg groot. Bijna elk partij bezwijkt voor de verleiding om gebeurtenissen uit te buiten voor electoraal gewin. DENK is daar geen uitzondering op.

Toch liggen hier voor DENK op de lange termijn electorale kansen. Het succes van deze partij hangt immers af van de vraag of zij erin slaagt om de stem van zowel Nederlanders met een buitenlandse achtergrond als die van de kaaskoppen te verwerven. Indien DENK zich immers alleen zou richten op de Erdogan aanhangers in Nederland is de electorale winst beperkt.

Deze strategie vereist van het topkader van DENK een ongehoorde moed en vasthoudendheid. Op de korte termijn verliest de partij immers de stem van de Erdogan aanhangers en dat komt bijna neer op politieke zelfmoord aangezien de verkiezingen weldra voor de deur staan.

Toch is dit de weg die op lange termijn de partij vleugels kan geven. Discriminatie bestaat. De bestaande politieke partijen zijn er niet in geslaagd om te voorkomen dat kinderen met een buitenlandse achtergrond maar al te vaak een schooladvies krijgen dat niet overeenkomt met hun intellectuele capaciteiten. Op de arbeidsmarkt en bij het verkrijgen van stages is wel degelijk sprake van discriminatie.

Uit democratisch oogpunt is het toe te juichen als mensen met een buitenlandse achtergrond proberen om via politieke machtsvorming de positie van hun achterban te verbeteren. Er zullen ook kaaskoppen zijn die dit streven willen steunen zodat voorkomen kan worden dat de politiek bepaald wordt door etnische scheidslijnen.

Dan is het wel van het grootste belang dat DENK ophoudt om tribale scheidslijnen te verscherpen in plaats van te overstijgen. Het geeft geen pas om filmpjes op internet te laten verschijnen van Kamerleden van Turkse komaf van andere politieke partijen die de Armeense genocide wel erkennen. Het is ook een zwaktebod als DENK niet bereid is kritiek te leveren op de uitholling van de democratie in Turkije. DENK verzet zich terecht tegen het meten van twee maten. Uitstekend, maar dat geldt dan ook voor Erdogan.

Veel mensen denken dat het tribalisme niet meer te stoppen valt en de rechtsstaat vanuit de loopgraven koste wat het kost overeind moet worden houden. Met dat laatste ben ik het hartgrondig eens, de rechtsstaat is heilig en moet altijd en onder alle omstandigheden worden beschermd.

Het grote probleem is echter dat onze rechtsstaat niet in staat is om het denken van mensen te veranderen. De rechtsstaat kan alleen overeind blijven als de meerderheid van de burgers rechtstatelijke waarden onderschrijven. Repressie alleen is onvoldoende. Wetten veranderen het denken niet. Er zal keer op keer moeten worden uitgelegd dat de rechtsstaat uiteindelijk iedere burger dient. Bestrijding van discriminatie is immers ook een rechtstatelijke waarde.

Op twitter plaatste ik deze week de oproep aan Denk om de spanningen binnen de Turkse gemeenschap te verminderen in plaats van te verscherpen. Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk hielden zich stil maar Farid Azarkan reageerde met een tweet dat hij daar dag en nacht mee in de weer is. Azarkan is een held.

Arend Jan Boekestijn is columnist en Lecturer International Relations Utrecht University

Luister hier het commentaar terug van Arend Jan Boekestijn in de NPO Radio1 sportzomeravond