Nee, boeren zijn niet zielig

Met stijgende verbazing keek ik deze dinsdag naar het #boerenprotest. Zelden zag ik zo’n effectieve lobby. Best gek. Je zou zeggen dat het hele land in een verkeersinfarct storten, niet naar de politie luisteren en jezelf heel zielig vinden, geen succesformule is. Voor de boeren werkte het deze week.

Politici, twitterati en tal van burgers bleken plots medestanders van de zielige boer. Waarschijnlijk heeft dat iets te maken met het imago dat ze cultiveren. Zij zijn de eerlijke, hardwerkende, nimmer klagende, oerhollandse ondernemers die ondanks alle tegenwerking zorgen voor eten op ons bord. Maar waardering? Die krijgen ze nooit!

Het is klinklare onzin. Op zijn simpelst gezegd is de Nederlandse boer een gepamperde ondernemer die blijft roepen om staatssteun. We zien een sector die gebukt gaat onder overproductie, regels aan de laars lapt en overeind wordt gehouden door soepele regels en gulle subsidies. Wie zijn boeren verstand gebruikt zou de vraag moeten stellen of de landbouw niet teveel waardering krijgt.

Subsidiecarrousel

Wat bij de protesten van dinsdag namelijk niet hardop gezegd werd, is in welke subsidiecarrousel de gemiddelde boer mag meedraaien. Er zijn beveiligingssubsidies, Jonge Landbouwers regelingen, asbest subsidies, instandhoud subsidies, innovatie subsidies, natuursubsidies, landbouwgrond subsidies, klimaat subsidies, bodemkwaliteit subsidies, POP3-subsidies en dat is maar een fractie van alle lokale, regionale, provinciale, nationale en Europese potjes.

Alsof dat nog niet genoeg is, wordt bij iedere tegenslag huilend de hand op gehouden bij de overheid. Is er droogte? Er moet een regeling komen. Heeft het gestormd? Er wordt naar de overheid gekeken. Heeft een dier aan het gewas geknaagd? De boeren willen een hogere tegemoetkoming. Is er een wolf in het land? Er moet compensatie worden klaargezet. Land er een luchtballon op het weiland? Er wordt een vergoeding gevraagd. Ondertussen wordt zelfs de weerverzekering voor de landbouw stevig gesubsidieerd.

Rechtschapenheid

Tegelijkertijd is er met die hevig gesubsidieerde sector wel het nodige mis. Zelfs de Zuidas lijkt een baken van rechtschapenheid, vergeleken met het platteland. De kalver-, mest-, zuivel- en varkensfraude zijn maar een paar voorbeelden van een lange, lange lijst met misdragingen. Nee, dat zijn niet een paar rotte appels. Zelfs het OM spreekt van een “branche breed probleem.”

Natuurlijk kun je nu met rode wangetjes boos roepen dat het oneerlijk en stads is om dit alles zo op een rijtje te zetten. De overheid is immers niet betrouwbaar, de prijzen zijn laag en de samenleving stelt steeds moderner eisen aan de landbouwproducten. Het is vechten tegen de bierkaai voor die arme hardwerkende boer. Geef ze een steuntje in de rug.

Spiegel

Precies daar zit het probleem. Want als de boeren recht in de spiegel kijken, zien ze heus wel wat het eigenlijke probleem is. De landbouwsector is te afhankelijk geworden van subsidies, prijscompensaties en uitzonderingsposities bij milieuregels. Daardoor is in Nederland een gigantische overproductie ontstaan waardoor prijzen onredelijk laag zijn. Boeren concurreren elkaar kapot, maar worden door de samenleving beschermd tegen de marktwerking en moderne eisen.

Onrendabele bedrijven worden puur uit piëteit op de been gehouden. Want om voldoende voedsel op ons bord, in de koelkast én de vriezer te krijgen wordt meer dan genoeg geproduceerd. Nederland is zelfs het op een na grootste agriculturele exportland. Voor 90 miljard aan landbouwproducten gaat de grens over.

Boeren zeggen wel boos te zijn op Brussel en het Binnenhof, maar lijken vooral bang voor de waarheid. Ze zijn een sector die zich door subsidie, een zachte hand en uitzonderingsposities op de been weet te houden. Nu die voorkeurspositie langzaam verdwijnt schreeuwen ze om waardering, terwijl het eigenlijke probleem is dat ze daar juist té afhankelijk van zijn geworden. Wie écht respect heeft voor de boeren, behandelt ze daarom als normale ondernemers en niet als een soort conservatief cultureel erfgoed.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV