Waarom politici lekken

De basisschoolleraren die er 270 miljoen euro bijkrijgen voor het opplussen van hun salaris en 500 miljoen, exact het bedrag wat ze geëist hadden om de werkdruk te verminderen. Deze week bekend geworden via ‘bronnen’ precies een dag voor de staking van 'PO in Actie'. Goed nieuws namens D66 en de ChristenUnie, die PvdA-leider en demissionair vicepremier Lodewijk Asscher al eerder toezegden iets ‘substantieels’ te zullen regelen.

Ander voorbeeld: Het eerste formatielek in de zomer wat voor veel misbaar bij de ChristenUnie zorgde: voltooid leven de koelkast in, maar dan wel een verruiming van de embryowet, iets wat erg gevoelig ligt bij de CU. Goed nieuws voor D66 dat wellicht bij de presentatie van een regeerakkoord zou kunnen ondersneeuwen.

‘Schadelijk voor het proces’, noemde CU-leider Gert Jan Segers het eerder deze zomer. Het grote aantal lekken dat nog zou volgen, zegt veel over de mate vertrouwen tussen de vier partijen in het verstandshuwelijk van Rutte III. Alle partijen zullen alle zeilen bij moeten zetten om hun winstpuntjes herkenbaar te houden.

Slecht nieuws wegdrukken

Deze week werd beheerst door het aftreden van minister van Defensie Jeanine Hennis. Iets wat ze naar eigen zeggen vorige week donderdag al zag aankomen, toen het nieuws van het vernietigende oordeel van het OVV-rapport openbaar werd. De twee militairen omgekomen in Mali bleken het gevolg van een falende overheid. Op donderdagmiddag was het devies nog: niet aftreden, maar optreden. Maar op vrijdag werd de weg naar aftreden steeds zichtbaarder, en nog eens extra aangewezen door demissionair vicepremier Lodewijk Asscher die maar één pijnlijk conclusie kon trekken voor zijn beste maatje van de tegenpartij in het kabinet. Ongekend. De VVD was laaiend. Maar het NOS journaal opende die avond wel met goed nieuws: Middeninkomens worden beloond met miljarden aan belastingvoordeel door een nieuw belastingstelsel, aldus ‘bronnen in Den Haag’. Wie zou dat nou juist op deze dag gelekt hebben?

Lekken kunnen ook gebruikt worden als investering in een relatie in de hoop er een gunstig stuk of item voor terug te krijgen. Of de stemming bij de achterban kan gepeild worden of de geesten rijp gemaakt voor het een of ander. Of iemand met kennis van de situatie – een kamerlid, een medewerker, een ambtenaar wil gewoon tof doen en interessant zijn. ‘Ik weet ook wat.’ Zo banaal kan het soms ook zijn in de theorieën rond lekkages.

Maar als een lek een politiek doel heeft, kan je je afvragen wat je er als journalist mee moet. Laat je je gebruiken? Maakt het iets uit voor de nieuwsconsument als ze iets nu meteen half weten, of pas later compleet in het totaalplaatje van een regeerakkoord? Bij een lek heb je vaak maar één kant van het verhaal, terwijl bezuinigingen, andere pijnpunten of mogelijke verzachtende omstandigheden onbekend blijven.

'Lek nieuws'

Voor een live radioprogramma als Dit is de Dag heb je niet veel aan anonieme ‘bronnen in Den Haag.’ Uiteindelijk moet iemand met naam en toenaam achter een microfoon zitten en openlijk in zijn of haar eigen woorden stelling innemen. Dat wil niet zeggen dat wij ook niet met ‘lek nieuws’ aan de slag gaan. Uiteindelijk moeten net als de kranten en journaals ook onze zendtijd gevuld worden met het een of het ander. Maar waar de ene partij graag op het nieuws springt om haar eigen politieke punten te scoren, laat een andere partij het soms afweten omdat het ‘lek nieuws’ toch te voorbarig is en je maar moet afwachten wat de haken en ogen worden in het financiële of morele totaalplaatje…

En heb je alsnog geen item.

Bertine Moenaff is politiek redacteur bij Dit is de Dag.